مقاله در مورد مفهوم بیماری درگیاهان pdf دارای 27 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله در مورد مفهوم بیماری درگیاهان pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد مفهوم بیماری درگیاهان pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله در مورد مفهوم بیماری درگیاهان pdf :
مفهوم بیماری درگیاهان
گیاه سالم براساس استعداد ذاتی یا موروثی خود، عملیات فیزیولوژیکی مختلفی را که برای ادامه حیات لازم دارد انجام می‌دهد. مهمترین این عملیات عبارتند از:
تقسیم سلولی، تشکیل بافتها و اندامهای مختلف، جذب آب و موادمعدنی از خاک، انتقال مواد خام، فتوسنتز، انتقال مواد ساخته شده برای مصرف و ذخیره، متابولیسم مواد ساخته شده، تولید مثل و بالاخره ذخیره مواد غذایی برای دوران زمستانگذرانی یا تولید مثل.
هر گاه بر اثر عوامل بیماریزا یا بعضی از شرایط زیست، اختلالاتی در عملیات فیژیولوژیکی فوق بروز کند که گیاه را از رشد طبیعی باز دارد یا علائم خارجی بیماری (Symptoms) ظاهر شود و یا میزان محصول به نحو غیر طبیعی کاهش یابد، گیاه بیمار است. عوامل عمده تولید بیماری در گیاهان،
موجودات زنده بیماریزا (Pathogens) و یا عوامل فیزیکی و شیمیایی محیط زیست گیاه میباشند و چگونگی ایجاد هر بیماری بستگی به نوع عامل و گاهی اوقات بستگی به نوع گیاه دارد. در ابتدا عکس‌العمل گیاه نسبت به عامل بیماریزا در نقطه شروع بیماری و بصورت فعل و انفعال شیمیایی غیر قابل روئت است ولی بزودی این واکنش توسعه یافته و باعث تغییرات سلولی و بافتی مشهود گشته و بالاخره آثار بیماری پدیدار میشود.
بنابراین مفهوم بیماری در گیاهان عبارتست از هر گونه اختلالی که بوسیله یک پاتوژن یا موجود زنده بیماریزا یا عامل محیطی در عملیات تولید، انتقال، استفاده از مواد غذایی، مواد معدنی و آب روی دهد و باعث تغییرات ظاهری و تقلیل میزان محصول گردد.
ایجاد بیماری بوسیله پاتوژنها ممکن است به یکی از مراحل زیر انجام گیرد:
مصرف و جذب مواد داخل سلولهای میزبان.
کشتن یا ایجاد اختلال در متابولیسم سلولهای میزبان در اثر مواد سمی و آنزیمها و مواد هورمونی
انسداد راه انتقال مواد غذایی و معدنی و آب.
اهمیت بیماریهای گیاهی:
اهمیت بیماریهای گیاهی برای بشر بعلت خساراتی است که در نتیجه بیماری به گیاهان و فراورده‌های گیاهی وارد میشود. میلیونها نفر از ساکنین جهان که خود تولید کننده فرآورده‌های گیاهی میباشند برای ادامه حیات به این محصولات احتیاج دارند و بعبارت دیگر بیماریهای گیاهی ممکن است در سرنوشت آنها نقش موثری را ایفا کند.
مرگ حدود سیصد هزار نفر ایرلندی در نتیجه قحطی (1845) و گرسنگی میلیونها نفر مردمی که در کشورهای توسعه نیافته امروز زندگی می‌کنند، نمونه‌های درد آوری از نتایج شوم بیماریهای گیاهی است.
بیماریهای گیاهی ممکن است عامل محدود کننده کاشت یک گیاه در یک منطقه یا کشور باشند و تمام گیاهان یک گونه را که به بیماری حساسند نابود کنند. ضمناً بیماریهای گیاهی عامل ایجاد صنایع جدید شیمیایی یا ماشین آلاتی که در مبارزه با بیماریها بکار می‌روند میباشند. میزان پولی که تا کنون در این قسمت خرج شده به بیلیونها دلار می‌رسد.
طبقه بندی عوامل بیماریزای گیاهی:
در حال حاضر دهها هزار بیماری وجود دارد که به گیاهان اصلی در سراسر جهان صدمه می‌زنند. بطور متوسط هر یک از گیاهان به حدود صد نوع بیماری مبتلا میشوند. هر کدام از پاتوژنها نیز ممکن است از یک واریته تا دهها تا صدها گونه گیاهان متفاوت را آلوده کنند. برای تسهیل در امر شناسایی، مطالعه و مبارزه با بیماریهای گیاهی بایستی به نحوی آنها طبقه‌بندی کرد. بیماریهای گیاهی را به روشهای مختلف که پایه و اساس متفاوت دارند طبقه‌بندی کرده‌اند.
این طبقه‌بندی گاهی براساس علائم ظاهری امراض بوده و گاهی براساس اندام بیمار گیاه
و یا براساس نوع گیاه بیمار صورت میگیرد. ولی متداولترین طبقه‌بندی براساس نوع عامل بیماری است.
بیماریهای گیاهی را به دو گروه زنده (Biotic) و غیر زنده (ABiotic) تقسیم می‌کنند.
گروههای غیرزنده (ABiotic): بیماریها و اختلالاتی هستند که در اثر کمبود عناصر غذایی، بالا بودن حرارت و رطوبت و بالا بودن اسیدیته خاک یا قلیاییت آن، زیادی برخی از میکروالمانهای غذایی در خاک و آلاینده‌های سمّی در اتمسفر بوجود می‌آیند که غیر مسری میباشند و عوامل غیر زنده هستند.
بیماریهای ناشی از عوامل زنده یا بیوتیک (پاتوژنها) آلوده کننده و مسری بوده و از گیاه بیمار به گیاه سالم منتقل میشود که مهمترین آنها بیماریهای ناشی از عوامل قارچی می‌باشد.
گروههای بیوتیک خود به گروههای زیر تقسیم میشوند.
1- قارچها (Fungi)
2- باکتریها (Bacteria)
3- ویروسها و ویروئیدها (Viruses and Viroids)
4- گیاهان انگل گلدار (Phanerogamic plant parasites)
قارچها:
تمام گیاهان عالی ممکن است بوسیله یک یا چند قارچ بیمار شوند. گیاه سیب‌زمینی به تنهایی مورد حمله حداقل 30 قارچ بیماریزای مختلف قرار میگیرد. قارچهای بیماریزای گیاهان، سالانه در سراسر جهان خسارات فراوانی می‌زنند.
عوامل بیماریزای مزبور به تمام اندامهای گیاهی می‌توانند حمله کنند. به بذور و همچنین به محصولات برداشت شده بخصوص سبزیجات و میوه‌ها حمله می‌کنند. قارچهایی که محصولات برداشت شده را آلوده می‌کنند می‌توانند منجر به تولید میکوتوکسین‌هایی شوند که در انسان منتج به مشکلات مهمی در سلامتی نظیر بروز سرطانهای مختلف در اندام انسان میشوند.
باکتریها:
پروکاریوتها گروهی از موجودات فوق العاده متنوع میباشند. در یک طرف اینها کوچکترین موجود زنده شناخته شده یعنی میکوپلاسماهای فاقد دیواره سلولی (فیتوپلاسماها) و در طرف دیگر در میان باکتریهای حقیقی باکتریهای رشته‌ای شکل (اکتینومیستها) قرار دارند.
ویروسها و ویروئیدها:
ویروس عامل آلوده کننده است که بوسیله میکروسکوپهای چشمی غیر قابل روئت هستند و آنقدر کوچکند که از صافیهای نگاهدارنده باکتریها عبور می‌کنند.
فاقد سیستم سوخت و ساز (متابولیک) خاص خودشان هستند و جهت تکثیر وابسته به سلول میزبان میباشند. اینها به عنوان یک بسته کوچک اطلاعات ژنتیکی (بیگانه با میزبان) از نوع RNA و یا DNA هستند که می‌توانند سبب تحریک بیماری در میزبان شوند.
ویروسها به بیشتر آنزیمهای ضروری برای تکثیرشان به میزبان خود متکی هستند. قارچها، باکتریها، نماتدها، و گیاهان انگل‌گلدار همگی موجودات سلولی بوده که نیاز به مواد غذایی معدنی و آلی جهت رشد و تکثیر و تولید مثلشان دارند.
این موجودات دارای یک سیستم معین سوخت و ساز هستند. هنگامی که آنها غذا را از میزبان گیاهی کسب می‌کنند با هزینه موجود دیگری زندگی می‌کنند و پارازیت (Parasites) نامیده میشوند.
نماتدها:
نماتدها موجوداتی هستند که مشابه کرمهایی که در روده انسان هستند میباشند. آنها از موجودات طبیعی خاک و آب میباشند. نماتدها اساساً حیوانات آبی بوده و یک قشر آب که بدن آنها را می‌پوشاند جهت بقاء و فعالیت آنها ضروری است.
نماتدهایی که به ریشه‌ها حمله می‌کنند ممکن است سبب انشعابات زیاد ریشه بشوند و رشد طولی ریشه‌ها قطع و یا به تعویق بیافتد، نوک ریشه‌ها متورم، نکروزه و سطح ریشه‌ها ناهموار و زبر میشود، گال ریشه‌ای و کاهش کل توده ریشه خواهد شد. تعداد زیادی از گونه‌های نماتدها روابط نزدیکی با بیماریهای قارچی، باکتریایی، و یا ویروسی دارند. خیلی از ویروسها بوسیله برخی نماتدها منتقل میشوند. نماتدها خودشان سبب پوسیدگی ریشه نخواهند شد ولی مسئول دخول عوامل پوسیدگی ریشه هستند.
بیماری های یونجه Diseases of Lucern
الف – بیماری های قارچی
1 – بیماری سفیدک داخلی یونجه owney Mildew of lucern
• عامل بیماری Peronospora trifoliurum f.sp. medicaginsis-sativa
سفیدک داخلی یونجه از شایعترین بیماریها در یونجه بشمار می رود. با اینحال این بیماری بندرت خسارات شدید وارد می‌آورد. شرایط مساعد برای این بیماری شرایط آب و هوایی خنک و مرطوب می باشد.
برگها در ابتدا رنگ پریده شده و بتدریج زرد میشوند و بنظر پیچ خورده می‌رسند. در مراحل پیشرفته لکه ها قهوه ای می شوند و اطراف آن زردی دیده میشود. در زیر برگ پوشش ظریف و خاکستری تا بنفش رنگ قارچ در شرایط مرطوب ظاهر می شود. این بیماری در بهار و در پاییز مشکل ساز می باشد.
پوشش قارچی شامل اسپورانژیوم‌ها و اسپورانژیوفوری است که دارای انشعابات دوشاخه ا
ست.
کنترل بیماری
1 – ارقام مقاوم به این بیماری وجود دارد.
2 –در صورت شدید بودن بیماری برداشت سریع یونجه و کم کردن فاصله چین ها توصیه می شود. برداشت موجب برداشته شدن اکثر بافت های آلوده وکاهش رطوبت در کانوپی محصول می شود.
3 – تناوب با محصول غیر لگوم
2 – زنگ یونجه Alfalfa rust
عامل بیماری Uromyces striatus f.sp. medicaginis
زنگ یونجه از شایعترین بیماری های قارچی یونجه در کشور می باشد. این زنگ یک زنگ ماکروسیکل و دومیزبانه می باشد. میزبان حدواسط این زنگ گیاهان فرفیون می باشد و مراحل اوریدیا، تلیا و بازیدیا بر روی یونجه و مراحل پیکنیا و ائیسیا در فرفیون دیده می شود.
جوش های اوردیایی با رنگ مایل به قرمز اغلب در قسمت زیری برگها دیده می شوند. برگهایی که آلودگی شدیدی دارند زرد شده و پیش از موعد فرو می ریزند. این بیماری در شبدر نیز دیده می شود.
کنترل بیماری
استفاده از ارقام مقاوم
از بین بردن فرفیون های اطراف مزرعه
کم کردن فاصله چین ها
3 – لکه قهوه ای یونجه Alfalfa Brown Spot
عامل بیماری Pseudopeziza medicaginis
یکی از مهمترین بیماریهای گیاهان زراعی می باشد که باعث افت شدید عملکرد و کیفیت محصول می شود.
علایم بر روی برگهای جوان ظاهر می شود. لکه های گرد و کوچک (به قطر 1 تا چند میلیمتر) قهوه ای رنگ که دارای حاشیه منظم می باشد، ایجاد می شود. معمولاً این لکه ها بهم نمی پیوندند. در وسط لکه ها اندام زایشی جنسی قارچ (آپوتسیوم ها) قابل مشاهده می باشند. این آپوتسیوم ها بدون پایه بوده و حاوی آسکها و رشته ها عقیم می باشند که در کنار هم قرار گرفته اند. آپوتسیوم ها در داخل استروما قرار داشته و دارای آسکهای استوانه ای شکل و باریکی می باشند که در داخل خود حاوی آسکوسپورهای تک سلولی شفاف و تخم مرغی شکلی می‌باشد. پارافیزهای گرزی شکل (رشته های عقیم) در این قارچ در بین آسکها با اندازه ای بزرگتر قرار دارند. آپوتسیوم ها ددر زیر اپیدرم تشکیل شده و پس از جذب رطوبت آسکها متورم و اپیدرم پاره و آسکها در
معرص قرار می گیرند. برگ های مبتلا زرد شده و فرو می ریزند. این قارچ خنک دوست است و از اینرو بیماری در اوایل بهار و اواخر تابستان که هوا خنک است شدید تر می شود.
فرم غیر جنسی قارچ در طبیعت مشاهده نشده است و انتشار و تکثیر بیماری به عهده آسکوسپورهای فرم جنسی قارچ می باشد. برای مشاهده بخش غیرجنسی قارچ می توان قارچ را در محیط غذایی کشت داده و مرحله کنیدیزایی آن را مشاهده نمود. قارچ، زمستان را به صورت آپوتسیوم در بقایای گیاهی سپری می کند. در بهار با تامین رطوبت و دمای مناسب آسک
ها و آسکوسپورها از آپوتسیوم ها آزاد و آلودگی های بهاره آغاز می شود.
کنترل بیماری
بهترین راه مبارزه افزایش تعداد چین‌ها است. رعایت اصول صحیح آبیاری و استفاده از ارقام مقاوم توصیه شده است. درصورتیکه یونجه برای بذرگیری کاشته شده است می توان از سموم مختلف مثل بنومیل 4/0 در هزار و توپسین 3 – 2 در هزار نیز می توان استفاده
2 – سفیدک سطحی یونجه Alfalfa Powdery mildew
عامل بیماری Erysiphe polygoni
ویژگی ها مثل سایر سفیدکهای سطحی می باشد.
بیماری های ویروسی
1 – بیماری ویروسی موزاییک یونجه Alfalfa Mosaic Virus (AMV)
عامل بیماری Alfalfa Mosaic Virus (AMV)
این بیماری مهمترین بیماری ویروسی یونجه در دنیاست. گیاهان آلوده دارای موزاییک خفیف در برگها تا زردشدن کامل آنها می باشند. گاه ممکن است گیاهان آلوده فاقد علایم باشند. ممکن است تعداد کثیری از گیاهان مزرعه دچار این ویروس باشند ولی علایمی ندهند. این ویروس توسط گونه های مختلف شته ها مثل شته نخود و شته آبی یونجه منتقل می شود. این بیماری توسط بذر نیز در یونجه انتقال می یابد.از اینرو که ویروس با شیره گیاهی نیز قابل انتقال می باشد براحتی با ابزار و ماشینهای برداشت نیز انتقال می یابد.
سویه های زیادی از این ویروس وجود دارد که تعداد زیادی از گیاهان مختلف را آلوده می سازد. از جمله این گیاهان می توان به فلفل، گوجه فرنگی، سیب زمینی، کاهو، بقولات و ; اشاره نمود. این بیماری در سیب زمینی به بیماری Calico نیز معروف می باشد.
ویروس عامل بیماری دارای 4 پیکره باسیلی شکل با اندازه های مختلف می باشد.
کنترل بیماری
استفاده از رقم های مقاوم بهترین روش مبارزه است.
استفاده از بذور سالم و عاری از بیماری
مبارزه با ناقلین (شته ها) قبل از تغذیه از گیاهان سالم در صورت صرفه اقتصادی
کنترل سایر میزبانان حساس به این ویروس توصیه شده است
بیماری فیتوپلاسمایی
1 – بیماری جارویی یونجه Lucerne proliferation
عامل بیماری یک فیتوپلاسما یا شبه مایکوپلاسماست.
این بیماری در ایران بویژه استان سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان دیده می شود و دارای طیف وسیع میزبانی است (16 خانواده). گیاهان مبتلا دچار کوتولگی شدید شده و برگها کوچک می شوند و در اثر کاهش فاصله میانگره ها و رشد جوانه ها و شاخه های متعدد در محل طوقه و ساقه حالت جارویی ایجاد می شود. رنگ گلبرگها سبز شده (Viresence) و اجزای گل به برگ تبدیل می شود (Phyllody). بیماری انتقال مکانیکی ندارد و از طریق بذر، خاک، آب آبیاری، ادوات و وسایل برداشت، حیوانات و غیره منتقل نمی شود. ناقل بیماری زنجره ای با نام علمی Urosius albicinctus می باشد و در ایران فقط در استان فارس شناسایی شده است.
کنترل بیماری
1 – بازدید مستمر مزرعه و انهدام بوته های مبتلا در مناطقی که بیماری به تازگی دیده شده است. قبل از آن سمپاشی با حشه کش های قوی توصیه می شود.
2 – در مناطقی که بیماری معمول است، حذف تدریجی مزارع قدیمی و جایگزینی آن با کشتهای جدید و حفظ فاصله با کشت های قدیم
3 – دیر کاشت مزارع جدی در پاییز برای همزمانی سبز شدن یونجه با کاهش فعالیت زنجره های ناقل
4 – بلافاصله پس از سبز شدن سمپاشی با حشره کش ها اقدام شود. سمپاشی مجدد در بهار و اسفند همزمان با هجوم زنجره ها
5 – عدم نقل و انتقال یونجه به مناطق سالم (یونجه خشک کاملاً بی خطر است)
6 – مزارع یکنواخت باشد و تنک نباشد.
از سایر بیماری های مهم یونجه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
سس یونجه
نماتد ساقه و پیاز در یونجه
لکه آجری یونجه
پژمردگی آوندی باکتریای یونجه
بیماری های برنج
الف – بیماریهای قارچی
1- بیماری بلاست برنج Rice Blast
عامل بیماری فرم جنسی Magnaporthe grisae
فرم غیر جنسیPyricularia oryzae
این بیماری در تمام برنج کاریهای دنیا از جمله کشور ما شایع بوده و در شمال، اصفهان، قصرشیرین، گیلانغرب، میانه و رامهرمز و استان فارس و غیره دیده میشود. این بیماری مختص برنج است و حتی در علفهای هرز نیز بطور طبیعی دیده نشده است. علایم بغیر از ریشه در تمام قسمتهای گیاه دیده میشود. علایم روی برگ بسیار مشخص است. لکه های بیضی شکل تا دوکی با مرکز خاکستری و حواشی سبز تیره تا قهوه ای و غالباً با هاله ای زرد رنگ روی برگها دیده میشود که کنیدی های زیتونی رنگ، چند خانه ای (2 تا 3 سلولی) و گلابی شکل با کنیدیوفور خاکستری رنگ را دربردارد. درصورت شدت بیماری لکه‌ها بهم پیوسته و برگ را از بین می‌برند. قارچ عامل بیماری می تواند به قاعده پانیکول حمله و باعث پوسیدگی آن شود که در این حالت به آن Neck Rot گفته میشود و بیشترین خسارت را بدنبال دارد. درصورتیکه آلودگی زود اتفاق بیافتد، خوشه‌ها سفید می شوند (White Head). درصورتیکه آلودگی پس از پر شدن دانه رخ دهد، شکستگی گردن پانیکول (Broken Necks) بوجود می آید. این بیماری بذرزاد است و قارچ به شکل کنیدی و میسلیوم و بعضا ًاسکلروت روی بذرها و نیز تا یکسال در بقایا باقی میماند. البته در گره ها ممکن است تا 2 الی 4 سال دوام بیاورد. چون دیرتر تجزیه میشوند. کنیدی‌های تولید شده در قسمتهای مختلف گیاه توسط باد، آب و تماس گیاهان منتشر شده و آلودگی‌های جدید بوجود می آید. قارچ در فرم جنسی تولید پرتیس کاذب می کند که در طبیعت بندرت تشکیل می شود.
کنترل بیماری
1 – استفاده از ارقام مقاوم معمولترین روش مقابله با این بیماری است.
2 – اجتناب از مصرف مقادیر بالای کود نیتروژنه و نیز جلوگیری از تنش رطوبتی در محصول
3 – بهداشت زراعی و از بین بردن بقایا
4 – استفاده از اصلاح کننده های خاک به نام silicon حاوی سیلیس برای بالا بردن مقاومت گیاه در برابر حمله قارچ
5 – استفاده از روش های شیمیایی
سمپاشی مزرعه با سموم سیستمیک مثل ادیفنفوس(هینوزان) هنوز هم رایج است. قارچکش های جدید مثل Isoprothiolane،Probenazole ، Pyroquilon و تری سیکلازول نیز وجود دارند که بصورت سمپاشی شاخ و برگ، بصورت گرانول در آب یا بصورت ضدعفونی بذر بکار می رود.
اولین سمپاشی معمولاً بلافاصله پس از اولین علایم صورت می گیرد.
سمپاشی با تری سیکلازول یا ادیفنفوس پس از ظهور 30 – 40 درصد خوشه ها با توجه به اطلاعیه ها به محض بروز علایم روش مبارزه با این بیماری در ایران اعلام شده است.
6 – سیستم های پیش آگاهی براساس اپیدمی شناسی بیماری مثل BLASTAM
7 – استفاده از روش های تلفیقی
2 – بیماری شیت بلایت برنج (پوسیدگی غلاف) Sheat Blight
عامل بیماری فرم غیر جنسی Rhizoctonia solani
فرم جنسی Thanantophorus cucumeris
قارچ عامل بیماری دارای طیف وسیع میزبانی است و به 32 خانواده گیاهی حمله می کند. این بیماری در اکثر نقاط دنیا و نیز در کشور، شایع است. علایم معمولاً هنگامی ظاهر میشود که محصول به انتهای رشد رویشی خود برسد. در این مرحله لکه هایی روی غلاف و تیغه برگها دیده می شود که در ابتدا تخم مرغی شکل، بعضاً نامنظم و به رنگ خاکستری مایل به سبز اند که رفته رفته مرکز آنها سفید مایل به سبز با حاشیه ای قهوه ای می شود. اسکلروتها بصورت سطحی در نزدیکی زخم ها روی برگ ها، ساقه ها و بذور یافت می شوند که اتصال شلی داشته و پس از بلوغ، از گیاه فرو می افتند. این قارچ به صورت میسلیوم فعال، میسلیوم دورمانت یا اسکلروت در خاک باقی می ماند.
کنترل بیماری
1 – ارقام مقاوم قابل اتکای به این بیماری یافت نشده است.
2 – کاربرد سوپرفسفات کلسیم همچنین کودهای پتاسه، و نیز سیلیکون مفید عنوان شده است.
3 – عدم کاشت متراکم بوته ها برای تهویه بیشتر و نفوذ نور خورشید
4 – استفاده از کنترل بیولوژیکی با قارچ های آنتاگونیست در تلفیق با اصلاح خاک با مواد آلی
5 – سمپاشی هوایی با ایپرودیون + کاربندازیم یا پروپیکانازول یک نوبت در صورت بروز آلودگی 20 %
3 – بیماری پوسیدگی ساقه یا باکانای برنج Stem rot of rice – Bakanae disease
عامل بیماری فرم جنسی Gibberella fujikuroi
فرم غیرجنسی Fusarium moniliforme
این بیماری در ایران و بویژه در شمال و منطقه میانه دیده می شود. قارچ عامل بیماری میزبانان زراعی دیگری بجز برنج نظیر ذرت، پنبه، لوبیا چشم بلبلی، سورگوم، نیشکر و ; دارد.
علایم بیماری در برنج شامل پوسیدگی طوقه، پوسیدگی گیاهچه، عقیم شدن گیاه و زرد شدن کل بوته ها است. گیاهان بصورت لکه ای در مزرعه پژمرده شده و زرد رنگ به نظر می رسند. این بوته ها به دلیل اینکه طوقه آنها کاملاً پوسیده است، براحتی از خاک کنده می شوند. این بیماری نیز بذرزاد است. گاه بذرها بواسطه حضور کنیدی های قارچ عامل بیماری قرمز رنگ به نظر می رسند. این قارچ در فرم جنسی تولید پرتیس هایی می کند که آسکوسپورهای آن مسئول آلوده سازی گیاه از مرحله خوشه دهی تا بلوغ کامل میباشند. این قارچ حدود 4 ماه به فرم هی
ف هایی با دیواره ضخیم و ماکروکنیدی ها در خاک باقی می ماند. این قارچ در PH اسیدی، جیبرلین و در PH قلیایی بخصوص در مناطق گرم اسید فوزاریک تولید می کند که اولی باعث بلندی قد و نازکی ساقه و تغییر رنگ گیاه به سبز روشن شده و دومی باعث کوتاهتر شدن و زرد شدن گیاه می شود. این قارچ دو نوع کنیدی به نام های ماکروکنیدی و میکروکنیدی تولید می کند. ماکروکنیدی ها دارای 8-3 سلول بوده و میکروکنیدی ها نیز 1-2 سلولی اند. کلامیدوسپور در این قارچ وجود ندارد. اسکلروتهایی برنگ آبی تیره نیز ممکن است در این قارچ تشکیل شود.
کنترل بیماری
1 – استفاده از بذور سالم یا ضدعفونی بذر
ضدعفونی بذر برنج با سموم جیوه ای فوق العاده موثر است. اما به دلیل عدم استفاده از این سموم به لحاظ اثبات خواص سرطانزایی آنها سموم دیگری جایگزین آنها شده است که از آن جمله می توان به بنومیل، تیرام و تیوفانات متیل اشاره نمود. این مواد در مقابل بیماری های باکانا، بلاست و لکه قهوه ای موثرند. با این استثناء که بنومیل در برابر لکه قهوه ای موثر نمی باشد. چراکه این قارچکش دربرابر اُاُمیستها و نیز قارچ هایی دارای اسپور تیره موثر نمی باشند.
4 – بیماری لکه قهوه ای برنج Brown spot of rice
عامل بیماری فرم جنسی Cochliobolus miyabeanus
فرم غیر جنسی Drechslera oryzae
این بیماری نیز در اغلب نقاط دنیا از جمله ایران دیده می شود و دامنه میزبانی آن محدود به برنج است.
علایم این بیماری در همه بخش های هوایی بویژه برگها و گلوم گیاه میزبان دیده می شود. لکه های تخم مرغی شکل قهوه ای ریز تا حداکثر به قطر 1 سانتی متر با مرکز خاکستری (درحالت پیشرفته) روی برگها دیده می شود. روی گلوم لکه های سیاه با ظاهری مخملی (در شرایط رطوبی) دیده می شود که در نهایت لکه های سیاه در آندوسپرم بذرها ظاهر می شود و بدین ترتیب این بیماری با بذر نیز منتقل می شود. نکته مهم در مورد این بیماری آن است که شرایط خاک، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه ارتباط تنگاتنگی با این بیماری دارد و بیماری در خاکهایی فقیر و مواجه با کمبود عناصری چون N، K، Si، Mn، MG شدت دارد. وجود این بیماری در واقع شاخصی برای غیرخاصلخیزی خاک می باشد.
کنترل بیماری
1 – مدیریت صحیح کاربرد کودها و تغذیه صحیح گیاه
تغذیه صحیح گیاه با کودهای حاوی N، K، Si. استفاده از کود سیلیکون نیز کنترل خوبی از بیماری را در پی داشته است.
2 – استفاده از رقم های مقاوم به این بیماری
3 – کنترل شیمیایی
استفاده از سموم مختلف شیمیایی مثل کیتوزان، ایپرودیون و کاربندازیم برای ضدعفونی
بذور.
استفاده از هینوزان (ادیفنفوس) بصورت سمپاشی و مانکوزب و کاربندازیم بصورت ضدعفونی بذر کنترل بسیار خوبی را بدنبال دارد. استفاده از تری سیکلازول در طول دوره پنجه زنی و اواخر مرحله گلدهی نیز کنترل خوبی را در پی دارد.
در ایران توصیه شده است از روش ضدعفونی بذور با کاربوکسین تیرام 2 در هزار (24 ساعت در محلول) قبل از کاشت استفاده شود.
ب – بیماریهای باکتریایی
1 – بیماری بلایت برگی یا کرسک برنج Rice leaf blight – Kresek
عامل بیماری Xanthomonas oyrzae pv. oryzae
این بیماری در برنج و برخی میزبانان وحشی تک لپه دیده می شود و در جهان از گسترش وسیعی برخوردار می باشد.
علایم در برگهای جوان به صورت رگه های آب سوخته نزدیک نوک برگ و حواشی ظاهر می شود. این لکه ها بهم پیوسته و سفید مایل به زرد با حواشی موجی می شوند. کل برگ ممکن است در نهایت از بین برود. علایمی که با عنوان کرسک از آن نام برده می شود شامل پژمردگی، خشک شدن برگها و مرگ است که در آن آلودگی سیستمیک است و این در صورتی اتفاق می افت
د که میزبان حساس و ایزوله قارچی مهاجم وجود داشته باشد. آلودگی سیستمیک بویژه در گیاهان تازه نشاء شده دیده می شود. باکتری عامل بیماری در بذر، میزبانان وحشی، برنج خودرو و کاه آلوده برنج باقی می ماند و در خاک نیز در شرایط خنک و مرطوب حداکثر چند ماه دوام می آورد و لی سریعاً در شرایط گرم و خشک از بین می رود. باکتری از طریق هیداتودها و شکاف های رشدی ریشه و زخم وارد گیاه می شود. انتقال بیماری در مزرعه با آب آبیاری است ولی دوام باکتری در آب بیش از چند روز نمی باشد. باکتری عامل بیماری یک باکتری گرم منفی، با یک تاژک قطبی است و کلنی آن کند رشد، موکوئید (صمغ دار) و به رنگ تقریباً زرد می‌باشد.
کنترل بیماری کرسک
1 – استفاده از بذور سالم
2 – استفاده از واریته های مقاوم
3 – دقت در کنترل آب و جلوگیری از آسیب نشاء ها
4 – محدود کردن استفاده از کودهای نیتروژنه
5 – استفاده از برخی آنتی بیوتیک ها مثل استرپتومایسین بصورت سمپاشی
6 – کنترل بیولوژیکی با باکتری های سودوموناس فلئورسنس و ;
ج – بیماری های ویروسی برنج
1 – موزائیک برنج Rice Musaic Virus(RMV)
علایم شامل خطوط کلروتیک (زرد رنگ) روی برگ هاست که گاه بصورت نواری درمی‌آید. این ویروس دارای ژنوم RNA دورشته‌ای است و توسط زنجره منتقل میشود. میزبانان ثانوی این ویروس و برخی دیگر از ویژگی های آن شبیه موزاییک ذرت است و ممکن است این دو ویروس یکی باشند. این ویروس در مزارع کشور وجود دارد.
2 – ویروس تونگرو برنجRice Tungro Virus
این ویروس خطرناکترین ویروس برنج است که در هند و پاکستان اهمیت دارد و تا کنون در کشور گزارش نشده است اما یکی از خطرات بالقوه برنج کاری کشور محسوب می شود که بایستی اقدامات دقیق قرنطینه ای در این خصوص اعمال گردد. علایم شامل کوتوله شدن گیاه و زرد شدن
و منقوط بودن برگ هاست. این ویروس دارای دو پیکره است.
1 – پیکره کروی Tungro spherical virus
2 – پیکره باسیلی شکل Tungro bacilliforme virus
3 – بیماری نوک سفید ویروسی یا هوجابلانکا Rice hoja blanca virus (White leaf)
این بیماری در شمال و جنوب امریکا روی برنج و دیگر غلات دانه ریز خطرساز است. برگ های گیاهان آلوده نواری، منقوط یا سفید می شوند. گیاهان کوتاهتر از حد نرمال بوده و پانیکول
ها کوچکترند و قسمت های گل وجود ندارد و گیاه عقیم می شود. این ویروس رشته ای است و توسط زنجره منتقل می شود. این ویروس خطرناک نیز تا کنون از کشور گزارش نشده است.
بیماری های ذرت
الف – بیماری های قارچی
1 – سیاهک معمولی ذرت Corn Common smut
عامل بیماری Ustilago maydis
این بیماری که از مهمترین بیماریهای ذرت در دنیا می باشد، از سال 1360 در ایران شناسایی و در مناطق مختلف کشور از جمله کرج، ورامین و گرگان گزارش شده است. علایم بیماری در کلیه اندام های هوایی ذرت بخصوص در بافت های درحال رشد و مریستمی دیده می شود. بزرگترین و بیشترین گالها بر روی بلال و گل نر تشکیل می شود. گالها توسط غشایی با پوسته نقره ای رنگ پوشیده می شوند. داخل این گال ها مملو از تلیوسپورهایی است که پس از پاره شدن غشاء آزاد شده و قادر به آلوده گردن گیاه مجاور می باشد. بنابراین این یک سیاهک استثنایی است که پلی سیکل می باشد. گالهای روی برگ سفت و خشک و معمولاً ناشکوفا می باشند. عامل بیماری از طریق باد، آب و سایر عوامل منتقل می شود. نفوذ قارچ عامل بیماری از طریق زخم هایی صورت می گیرد که توسط حشرات و سایر عوامل مکانیکی در گیاهان صورت می گیرد.
کنترل بیماری
1 – به لحاظ پلی سیکل بودن بیماری، ضدعفونی بذر تاثیر چندانی در کنترل بیماری نخواهد داشت.
2 – بهترین و مطمئن‌ترین راه کنترل بیماری استفاده از ارقام مقاوم است.
3 – جلوگیری از زخمی شدن گیاه توسط ماشین آلات کشاورزی در زمان داشت
4 – مصرف بهینه کودهای شیمیایی
2 – سیاهک خوشه ذرت Head smut
عامل بیماری Sporisorium reilianum
این بیماری نیز در کشور ما و بخصوص اصفهان، سیستان و بلوچستان و نیز در منطقه میانه شایع است. علایم بیماری پس از ظهور خوشه های ذرت دیده می شود.
این علایم بسیار مشخص است و تمام یا بخشی از خوشه ها به توده ای از تلیوسپورهای
سیاهرنگ مبدل می شود. تلیوسپورها روی بذر و خاک زمستانگذرانی کرده و سال بعد با جوانه زنی و نفوذ به گیاهچه ذرت آن را آلوده می کنند.
کنترل بیماری
1 – استفاده از بذر سالم و غیر آلوده
2 – کندن و سوزاندن بوته های آلوده
3 – تناوب زراعی
4 – ضدعفونی بذر با کاربوکسین 2 در هزار یا کاربوکسین تیرام 5/2 در هزار قبل از کاشت
3 – پوسیدگی ذغالی ذرت charcoal rot of corn
عامل بیماری Macrophomina phaseoli
این بیماری در بخش های مختلف کشور از جمله آذربایجان، بروجن، استان مرکزی، اصفهان، خوزستان، مشهد، شیراز و یزد گزارش شده است. روی ریشه گیاهان مبتلا لکه های قهوه ای آب سوخته ای بوجود می آید که بعداً سیاهرنگ می شوند. با رسیدن گیاه قارچ به گره های پایین ساقه حمله کرده و سبب رسیدگی قبل از موعد، پارگی و شکستن تاج گیاه می شود. در این هنگام تعداد زیادی از اسکلروت های قارچ در زیر پوست ساقه بوجود می آید که مشخصه اصلی بیماری است. گاه قارچ اگر در مراحل اولیه به گیاه حمله کند، سبب از بین رفتن گیاهچه می شود. این قارچ دارای میزبانان متعددی از جمله سورگوم، سویا و آفتابگردان و ; می باشد.
کلمات کلیدی :
