مقاله اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گو
نوشته شده به وسیله ی علی در تاریخ 95/7/29:: 6:53 صبح
مقاله اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای گیاهی (مطالعه موردی: طرحهای جنگلداری لیرهسر، گلندرود و مکارود) word دارای 11 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای گیاهی (مطالعه موردی: طرحهای جنگلداری لیرهسر، گلندرود و مکارود) word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای گیاهی (مطالعه موردی: طرحهای جنگلداری لیرهسر، گلندرود و مکارود) word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای گیاهی (مطالعه موردی: طرحهای جنگلداری لیرهسر، گلندرود و مکارود) word :
بطور کلی حاشیه جادهها متلاطم و آشفتهتر، گرمتر، خشکتر و نورخیزتر میباشد .(16) بدین ترتیب رستنیهای پیرامون جاده های جنگلی با استقرار گونههای سریعالّرشد و نورپسند مانند توسکا، کلهو، تمشک و غیره افزایش مییابد 22)، .(24 این وضعیت تا حدود زیادی به نوع مسیرحمل و نقل (راه آهن یا جاده) و مشخصات روسازی جاده اعم از آسفالته و خاکی بستگی دارد 17)، .(19 قطع درختان در هنگام ساخت جادههای جنگلی باعث افزایش میزان نور و سطوح فعالیت فتوسنتزی اشکوب زیرین می گردد .(14) شدت نور و دما از حاشیه جاده بسمت بخشهای داخلی جنگل کاهش معنیداری را نشان می دهد، درحالیکه میزان رطوبت افزایش نسبی را نشان میدهد
.(15) عرصههایی که تاج پوشش بازتری دارند، بیشتر مورد هجوم گونههای غیربومی (24) و نورپسند قرار می گیرند .(12)
تنوع گونهای بهعنوان یکی از موضوعات مهم و اساسی در اکولوژی خصوصاً اکولوژی پوشش گیاهی مطرح میباشد(.(6 تنوع زیستی جنگل منبع بسیار مهم و با ارزشی است، زیرا گونههای موجود در جنگل و ذخایر ژنتیکی تشکیل دهنده آن برای سلامتی و تأمین نیازهای بشر و سایر موجودات حائز اهمیت بوده و قطعاً فقدان تنوع زیستی تهدید خطرناکی برای بقای انسان و سایر موجودات محسوب میشود .(6) احداث جاده در
41
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) جلد 27، شماره 1، 1393
اکوسیستم جنگل موجب تغییر یافتن میکروکلیما، رژیم نوری، وزن مخصوص ظاهری، رطوبت، مواد آلی خاک و آغاز فرایند توالی در نوارها و دیوارههای خاکی حاشیه جادههای حمل و نقل میشود 21)، .(26 همچنین کاهش تراکم تاج پوشش و رقابت نوری در حریم جاده، امکان دسترسی به تشعشعات خورشیدی را برای انواع رستنیها فراهم مینماید .(20) ترابی (1387) اثرات جادههای جنگلی بر روی آشکوب علفی، میزان رطوبت خاک و لاشبرگ مجاور در جنگلهای چمستان و لاویج را بررسی کرد. به این منظور تغییرات فاکتورهای رطوبت خاک، وزن خشک لاشبرگ و عدم حضور گونههای علفی از لبه جاده-
ها تا فاصله 40 متری در عمق جنگل و در دو ارتفاع از سطح دریا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که با فاصله از جاده میزان رطوبت خاک افزایش یافته است و این افزایش در ارتفاع زیر1000 متر تا فاصله 25
متر و برای ارتفاع بالای 1000 متر تا فاصله 7/5 متر و در مجموع تا فاصله 15 متر به صورت معنیدار میباشد(.(5
ریاحی فر (1389) اثر جادههای جنگلی بر خصوصیات خاک و پوشش گیاهی در جنگلهای نکا (ظالم رود) را بررسی کرد و از 3 قطعه نمونه 400 متر مرّبعی در هر طرف جاده از لبه جادهها تا فاصله 100 متری در عمق جنگل پرداخت. نتایج این تحقیق نشان داد که با فاصله از جاده میزان تنوع زیستی پوشش علفی و زادآوری کاسته میشود. همچنین میزان منیزیم تبادلی و هدایت الکتریکی خاک در فاصله 0-20 متری حاشیه جاده بیشتر از 20
مترهای دوم و سوم است(.(7
اسپونر و همکاران (2003) اثرات تخریب و بهم خوردگی ناشی از شبکههای جادهای را بر روی بوتههای کنار جاده-
ای در استرالیا بررسی کردند. برای این منظور 80 جمعیت با فاصله 250 متر از همدیگر را در اطراف جادهها انتخاب نمودند و به این نتیجه رسیدند که ارتباط معنیداری بین تجدید حیات عمده آکاسیا با حوادث شبکههای جادهای وجود دارد. همچنین آکاسیاهای با سنین کمتر در فاصله
نزدیکتری نسبت به جاده قرار دارند .(25) دلگادو و همکاران (2007) اثرات حاشیهای جادهها را بر روی دما، نور، تاج پوشش و ارتفاع تاج در جنگلهای کاج و برگ بو در جزایر قناری و تنریف با استفاده از ترانسکتهایی به صورت عمود بر مسیر از لبه جاده بسمت داخل جنگل تا عمق 100 متر، مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که از لبه جاده بسمت بخشهای داخلی جنگل تغییرات دمایی معنیدار تنها برای 3 متر، نوسان نوری در 6
متر و تغییرات تاج پوشش و ارتفاع آن در 10 متر اول ثابت شده است. همچنین جادههای آسفالته و مسیرهای شوسه الگوهای مختلفی را در مورد تغییرات دمایی از خود نشان دادند .(15)
کریم و مالیک (2008) به بررسی پوششهای گیاهی که بعد از ساخت جادههای جنگلی از کنارههای جادههای جنگلی تا لبه جنگل مستقر میشوند و همچنین اثرات ناشی از ساخت جادهها در پارک ملی ترانوا واقع در کانادا پرداختند و برای آنالیز پوشش گیاهی و خاک در زیستگاههای کوچک اطراف جادهها از 34 ترانسکت که به صورت تصادفی و عمود بر جاده تا لبه جنگل (به طول
10متر) ادامه داشت بهره بردند و به این نتیجه رسیدند که پراکندگی پوششهای گیاهی در طول کنارههای جاده متأثر از عوامل میکروتوپوگرافی، نوع لایهها و افقهای خاک و همچنین عوامل محیطی ایجاد شده در اثر ساخت جادهها می باشد. همچنین نتایج مطالعه آنها نشان داد که کمترین میزان رطوبت و مواد آلی و بالاترین چگالی حجمی در شانه جادهها دیده میشود .(21) زانگ و دینگ (2009)
ترکیب جامعه، ساختار و عملکرد گیاه (بذردهی و چوب تولیدی) را در سه قسمت مسیر جاده، خاکبرداری، خاکریزی و جاده بهرهبرداری بررسی کردند. از آنجاییکه ساخت جادههای جنگلی باعث تغییر در تنوع و ترکیب گونههای کناره و کف جنگل میشود، بنابراین بررسی تنوع و ترکیب گونههای علفی از حاشیه جاده به عمق جنگل ما را به درک بهتری از اثرات زیستمحیطی جادههای جنگلی
42
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) جلد 27، شماره 1، 1393
میرساند. این تحقیق بمنظور بررسی اثرات اکولوژیکی جادههای جنگلی آسفالته و خاکی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای گیاهی انجام شده که تاکنون تحقیق جامعی در ارتباط با آن در داخل کشور انجام نشده است.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه: این تحقیق در سریهای چهارم، اول و دوم شهرستانهای تنکابن، نور و چالوس واقع در حوزههای آبخیز 35، 48 و 36 استان مازندران در شمال ایران انجام شده است. سریهای مورد مورد مطالعه بهترتیب دارای طولهای جغرافیاییً00َ55ْ50 تاً00َ50ْ50،ً30
َ53 ْ52 تاً10َ32ْ52 ًو00َ51 60 تاً5 َ51 10
شرقی و عرضهای جغرافیاییً24َ44ْ36 تاً30 َ37
ْ36 ًو30 َ28 ْ36 تاً30َ33ْ36 و40َ36 36 تاً32
َ38ْ36 شمالی میباشد. ارتفاع از سطح دریا در سه منطقه
تقریباً یکسان و بین 420 تا 430 متر میباشد. متوسط دما در گرمترین ماه سال در سریهای مذکور بهترتیب 22/4، 26/7 و27/2 درجه سانتیگراد و در ماههای مرداد و تیر است. متوسط دما در سردترین ماه سال 0/5، 0/4 و 0/3
درجه سانتیگراد (در بهمنماه) است. متوسط باران سالیانه در سریهای مذکور بالغ بر 554، 1086 و 1251 میلیمتر و متوسط رطوبت نسبی هوا حدود 81%، 85% و 83%
می باشد. بیشترین سطح مناطق مورد بررسی دارای شیب بین 20 تا 30 درصد و با جهت غالب اکثرًا شمالی است.
بافت خاک سریهای مورد مطالعه، سنگین تا بسیار سنگین است. خاک کمعمق تا عمیق بوده، ساختمان خاک در سریهای مورد مطالعه بهترتیب دانهای ریز و درشت، در بالا چند وجهی، دانهای، منشوری و دانهایریز تا درشت است
1)، 2، .(3
100متر 20متر
20 متر
20متر
میکروپلاتهای 2×2 متر برای بررسی پوشش گیاهی
شکل -1 روش نمونهبرداری در اطراف جادههای جنگلی
43
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) جلد 27، شماره 1، 1393
روش جمعآوری دادهها: در ابتدا با جنگلگردشی و استفاده از کتابچههای طرحهای جنگلداری موردنظر جاده-
های آسفالته و خاکی به طول یک کیلومتر که حداقل 10
سال از ساخت آن گذشته باشد شناسایی شد، زیرا تغییر و تحول در جنگل و محیط طبیعی کند و بطئی و در درازمدت صورت میگیرد، بنابراین جادههایی انتخاب گردید که تأثیر خود را بر تنوع و ترکیب گونههای علفی اطراف خود گذاشته باشد. همچنین سعی شد شرایط فیزیوگرافی جنگلهای مورد مطالعه از نظر توپوگرافی، شیب، ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و غیره یکسان
باشد. در هر طرف جاده شش قطعه نمونه 400 متر مربعی
20×20) متر) برداشت شد .(11) بدین صورت که سه قطعه نمونه به فواصل 100 متر در حاشیه و سه قطعه نمونه دیگر به موازات قطعات نمونه حاشیه جاده و فواصل 20 متری برداشت گردید (شکل .(1 از 9 میکروپلات 2×2 برای اندازهگیری پوشش علفی استفاده شد .(11) در مجموع از
72 پلات و 648 میکروپلات برای ثبت پوششهای گیاهی استفاده گردید. در داخل میکروپلاتها پارامترهای نوع گونه-
ها و درصد پوشش علفی به درصد طبق معیار براون بلانکه اندازهگیری و ثبت شد.
جدول -1 آنالیز واریانس چندطرفه شاخصهای تنوع گونههای گیاهی در رابطه با مشخصههای مورد بررسی (در جاده آسفالته)
منبع تغییرات شاخصهای تنوع F Sig
منطقه سیمسون 0/72 0/49
شانون وینر 2/31 0/12
مارگالف 0/87 0/43
منهینیک 1/05 0/36
کامارگو 0/11 0/89
اسمیت ویلسون 0/94 0/40
موقعیت سیمسون 45/54 0/00
(فاصله از جاده) شانون وینر 951/71 0/00
مارگالف 501/70 0/00
منهینیک 34/16 0/00
کامارگو 478/49 0/00
اسمیت ویلسون 610/05 0/00
بالا و پایین بودن سیمسون 0/64 0/43
شانون وینر 0/00 0/96
مارگالف 1/50 0/23
منهینیک 0/95 0/33
کامارگو 1/02 0/32
اسمیت ویلسون 0/58 0/45
محاسبه شاخصهای تنوع زیستی: مقادیر شاخصهای آنالیز دادهها: درصد پوشش گونههای گیاهی وارد نرم
تنوع، غنای و یکنواختی با در نظر گرفتن درصد پوشش افزارPast ver . 1.39 و Ecologycal Methodology ver.
گونههای گیاهی ثبت شده در عرصه مورد مطالعه محاسبه 60 شد و شاخص تنوع شانونوینر و سیمسون، غنا برای
گردید 7)، 9، .(11 شاخصهای مارگالف و منهینیک، یکنواختی برای
44
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) جلد 27، شماره 1، 1393
شاخصهای کامارگو و اسمیت – ویلسون در جادههای آسفالته و خاکی محاسبه گردید.
جدول-2 مقایسه میانگین ±) اشتباه معیار) مقادیر شاخصهای تنوع در ارتباط با مشخصههای مورد بررسی (در جادههای آسفالته)
مشخصههای مورد بررسی شاخصهای تنوع شاخصهای غنا شاخصهای یکنواختی
سیمسون شانون وینر مارگالف منهینیک کامارگو اسمیت ویلسون
مناطق مورد لیره سر 0/79(0/01) 1/59(0/12) 1/60(0/15) 0/84(0/06) 0/63(0/05) 0/57(0/06)
بررسی گلندرود 0/81(0/01) 1/53(0/13) 1/55(0/14) 0/95(0/07) 0/63(0/06) 0/58(0/06)
مکارود 0/80(0/01) 1/53(0/13) 1/53(0/13) 0/87(0/07) 0/62(0/06) 0/55(0/07)
فاصله از جاده حاشیه جاده 0/84(0/00)a 1/97(0/02)a 2/03(0/04)a 1/07(0/03)a 0/82(0/01)a 0/78(0/01)a
(موقعیت) دور از جاده 0/76(0/00)b 1/13(0/01)b 1/09(0/00)b 0/71(0/03)b 0/44(0/01)b 0/35(0/01)b
بالا یا پایین بالای جاده 0/81(0/01) 1/55(0/10) 1/53(0/10) 0/86(0/05) 0/64(0/05) 0/56(0/05)
بودن جاده پایین جاده 0/80(0/01) 1/55(0/10) 1/58(0/12) 0/92(0/05) 0/62(0/04) 0/57(0/05)
ابتدا نرمال بودن دادهها بوسیله آزمون کولموگروف و غنا کاهش مییابد (جدولهای 2 و .(4 البته مقادیر
اسمیرنوف و تست همگنی واریانس با استفاده از آزمون شاخصهای تنوع زیستی گونههای علفی در جادههای
لون مورد بررسی قرارگرفت. سپس اثر موقعیت (فاصله از آسفالته و خاکی تفاوت معنیداری را نشان نمیدهد
جاده) و بالا یا پائین جاده بر روی شاخصهای تنوع، غنا، (جدول .(5
یکنواختی با استفاده از آنالیز واریانس چندطرفه در قالب جدول -3 آنالیز واریانس چندطرفه شاخصهای تنوع گونههای گیاهی
رویه (General Linear Model) GLM تعیین گردید و از در رابطه با مشخصههای مورد بررسی (در جادههای خاکی)
آزمون دانکن نیز بمنظور مقایسه چندگانه میانگین استفاده منبع شاخصهای F Sig
شد. لازم به ذکر است که کلیه محاسبات آماری در نرمافزار تغییرات تنوع
SPSS 11.5 انجام شد. منطقه سیمسون 0/65 0/52
شانون وینر 0/48 0/62
نتایج
مارگالف 1/12 0/34
شاخصهای تنوع زیستی: آنالیز واریانس چندطرفه نشان منهینیک 1/33 0/28
کامارگو 0/13 0/87
داد که اثر موقعیت (فاصله از جاده) جادههای آسفالته و اسمیت ویلسون 0/12 0/88
خاکی کاملاً معنیدار است، بدین صورت که با فاصله از موقعیت سیمسون 159/81 0/00
جاده مقادیر تنوع زیستی کاهش مییابد. مکانهای بالا و (فاصله از شانون وینر 822/83 0/00
جاده) مارگالف 624/61 0/00
پایین جادههای آسفالته و خاکی بر روی شاخصهای تنوع
منهینیک 317/57 0/00
زیستی معنیدار نیست (جدولهای 1 و.(3 مقایسه میانگین
کامارگو 536/48 0/00
مقادیر شاخصهای تنوع زیستی در موقعیتهای بالا و پائین اسمیت ویلسون 460/41 0/00
جاده نشان میدهد که بالا و پائین بودن جاده بر روی بالا و پایین سیمسون 1/20 0/28
شاخصهای تنوع زیستی معنیدار نیست و آنالیز دادههای بودن شانون وینر 0/26 0/60
مارگالف 0/04 0/84
مربوط به پلاتها براساس فاصله پلاتها نسبت به جاده، نشان
منهینیک 0/07 0/78
میدهد که با افزایش فاصله از جاده، میزان شاخصهای تنوع
کامارگو 0/31 0/57
اسمیت ویلسون 0/05 0/81
45
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) جلد 27، شماره 1، 1393
جدول-4 مقایسه میانگین ±) اشتباه معیار) مقادیر شاخصهای تنوع در ارتباط با مشخصههای مورد بررسی (در جادههای خاکی)
مشخصههای مورد بررسی شاخصهای تنوع شاخصهای غنا شاخصهای یکنواختی
سیمسون شانونوینر مارگالف منهینیک کامارگو اسمیت ویلسون
مناطق مورد لیره سر 0/79(0/02) 1/53(0/12) 1/ 53(0/13) 0/84(0/03) 0/60(0/05) 0/58(0/05)
بررسی گلندرود 0/ 79(0/02) 1/50(0/12) 1/53(0/12) 0/ 82(0/04) 0/ 59(0/05) 0/57(0/05)
مکارود 0/80(0/01) 1/53(0/12) 1/58(0/11) 0/81(0/03) 0/ 59(0/05) 0/58(0/06)
فاصله از جاده حاشیه جاده 0/86(0/00)a 1/93(0/02)a 1/ 95(0/02 )a 0/ 94(0/01)a 0/ 76(0/01)a 0/75(0/00)a
(موقعیت) دورازجاده 0/ 73(0/00)b 1/10(0/00)b 1/ 13(0/02)b 0/70(0/00)b 0/42(0/00)b 0/40 (0/01)b
بالا یا پایین بودن بالای جاده 0/ 79(0/01) 1/53(0/10) 1/55(0/10) 0/82(0/03) 0/60(0/04) 0/58(0/04)
جاده پایین جاده 0/80(0/01) 1/51(0/10) 1/54(0/09) 0/82(0/03) 0/ 59(0/04) 0/57(0/04)
جدول – 5 مشخصههای آماری مقادیر شاخصهای تنوع زیستی گونههای گیاهی در جادههای آسفالته و خاکی
مشخصههای آماری میانگین انحراف معیار اشتباه معیار مقدارt Sig
شاخصهای تنوع آسفالته خاکی آسفالته خاکی آسفالته خاکی
شاخصهای سیمسون 0/80 0/79 0/05 0/07 0/00 0/01 0/50 0/61
تنوع شانون وینر 1/55 1/52 0/43 0/42 0/07 0/07 0/31 0/75
شاخصهای مارگالف 1/56 1/54 0/49 0/42 0/08 0/07 0/14 0/88
غنا منهینیک 0/89 0/82 0/24 0/13 0/04 0/02 1/42 0/16
شاخصهای کامارگو 0/63 0/59 0/20 0/17 0/03 0/02 0/78 0/43
یکنواختی اسمیت ویلسون 0/57 0/57 0/22 0/18 0/03 0/03 -0/13 0/89
ترکیب گونههای گیاهی: در این بررسی در مجموع سه منطقه، 35 گونه گیاهی در جاده خاکی و 39 گونه گیاهی در جاده آسفالته شناسایی شد که در جدولهای 6 و 7
حضور و یا عدم حضور گونههای گیاهی در مناطق مورد مطالعه و فواصل 0 – 20 و 40– 60 متر در بالا و پائین جاده آورده شده است. در پلاتهای حاشیه جادههای آسفالته و خاکی حضور گونههای نورپسند بیشتر از پلاتهای داخل جنگل میباشد.
بحث و نتیجهگیری
بررسی و نتایج این تحقیق در سه منطقه نشان داد که جاده-
های آسفالته و خاکی بر روی تنوع زیستی و ترکیب گونههای علفی به لحاظ درصد پوشش و نوع گونه، به طور معنیداری تأثیر دارند که با نتایج تحقیق الاندر و همکاران
(1998) مطابقت دارد (جدولهای 6 و .(7 در جادههای
آسفالته میزان تنوع و غنای گونهای به میزان اندکی بیشتر از جادههای خاکی بود که علت این اختلاف اندک را میتوان به خصوصیات فیزیکی مصالح روسازی جادههای آسفالته مرتبط دانست ولی تفاوت معنیداری بین جادههای آسفالته و خاکی به لحاظ تنوع و غنای گونهای مشاهده نشد، که با نتایج تحقیق گاستاوسون (1990) و همچنین هانسن و کلونگر (2005) مطابقت دارد. همچنین حضور گونهها در حاشیه جادههای آسفالته و خاکی نشان داد که گونههای نورپسند مانند تمشک، پلهم و توسکا در حاشیه جادههای آسفالته و خاکی بمراتب بیشتر از میکروپلاتهای داخل جنگل می باشند که با نتایج مطالعات دلگادو و همکاران
(2007) که بیان نمودند در حاشیه جادههای جنگلی گونه-
های نورپسند مستقر میشوند مطابقت دارد.
اشتراک‌گذاری:
کلمات کلیدی :
