فهرست مطالب :
فصل اول : مطالعات پایه
فصل دوم : مطالعات تکمیلی
فصل سوم : مطالعات تطبیقی
فصل چهارم : مطالعات اقلیم و زمینه
فصل پنجم : اصول طراحی
فصل ششم : طراحی
اهمیت و ضرورت موضوع :
کمرنگ بودن مسئله پژوهش و تحقیق در سیستم آموزشی کشورما باعث گردیده است , تا آموزش در محدوده تئوریک شکل بپذیرد . نتیجه این فرآیند عدم بهره وری بهینه از توانمندی های ذهنی و فکری نوجوانان و جوانان را باعث گردیده است . این موضوع می طلبد که به موازات کارتئوری , کار علمی و پژوهشی و تحقیق انجام گرفته تا بتوانیم حداکثر بهره وری را پیش رو داشته باشیم .
با توجه به پیشرفت روز افزون علم و تکنولوژی در عصر حاضر و تغییر بسیاری از امور بواسطه آن و در مقایسه با سایر کشورها جای خالی فضاهای پژوهشی در عرصه آموزش و پژوهش بسیار احساس می گردد .
از آنجا که طرح های پژوهشی بستر ارتقاء هر جامعه ای می باشد, وجود روحیه پژوهشگری از کودکی بسیار ضروری است .
این امر در کشورهای صنعتی بسیار مورد توجه است و کودکان از ابتدای دوران آموزش با روحیه پژوهشگری آشنا می گردند و اما در کشور ما با توجه به شیوه یادگیری قدیمی که بر اساس سیستم محفوظات ذهنی است , به پژوهش کمتر توجه شده است و بیشتر به آموزش قدیمی تکیه شده است .
پژوهش به عنوان فرآیند علمی در جهت ایجاد حس کنجکاوی در دانش آموز است . از اینرو در امر پژوهش نظر برآن است که شیوه هایی بکارگرفته شود که دانش آموزان ضمن فراگیری مفاهیم و مطالب علمی , چگونگی روند سازمان یافته تفکر را تمرین کنند و به تدریج با مفهوم و کاربرد هر یک از آنها آشنا شوند .
این موضوع بحث و نگرشی نو را درباره فضاهای آموزشی و به طور کلی عرصه های آموزشی می طلبد .
بیان مسئله :
ایجاد بستر و زمینه درجهت تغییر نگرش نسبت به مسئله آموزش و یافتن راهکارهای عملی برای انطباق مسئله پژوهش با نحوه آموزش تئوریک فعلی می باشد . اگر جهان امروز را با دنیای 100 سال پیش مقایسه کنیم با پیشرفت های خیره کننده ای در علوم , بازرگانی , خدمات پزشکی , ارتباطات و زمینه های بیشمار دیگر روبرومی شویم . اما چون به مدرسه در هر کجای ایران سر بزنیم , با شگفتی بین کلاس درس صد سال پیش با امروز تفاوتی احساس نمی کنیم , دانش آموزان درردیف های پشت سر هم نشسته , مداد و کاغذ در دست , هر چه معلم پای تخته سیاه می گوید و می نویسد , با شتاب یادداشت می کنند که آنها را به حافظه سپرده و در زمان امتحان به سرعت پس دهند . در حالی که به واسطه پیشرفت علوم و فنون بسیاری از امور تغییر کرده است , اما کم یا بیش آموزش و پرورش و شیوه یادگیری دانش آموزان و تدریس معلمان همانطور دست نخورده باقی مانده است . وسعت علوم و حوزه های آموزشی , گستردگی مفاهیم و سرعت انتشار اطلاعات , نیاز به نگرشی نو در عرصه آموزش و پرورش را عیان می کند . دنیای امروز در حال تبدیل شدن به یک شبکه ارتباطی برای انتقال افکار و اطلاعات است . همگام شدن و بهره گیری از این حالت با روش های رایج آموزشی ما و با استفاده از فضاهای آموزشی معمول تطابق ندارد و عدم کارایی روش های فعلی در نظام آموزشی , مخصوصا درسال های اخیر روشنتر شده است . بحث نظام آموزشی و تغییرات آن در کشور ما به سبب شرایط خاص فرهنگی و اقتصادی بیانگر یک نیاز اجتماعی است . این موضوع بحث فرهنگی نو و جدیدی را درخصوص فضاهای آموزشی و به طور کلی عرصه های آموزشی می طلبد .
بارور کردن روح کاوش و تقویت فرآیند تفکر درهر فرد وقتی ممکن و موثر خواهد بود که این امکان در دوران کودکی و نوجوانی برای او فراهم شود . جنبه تربیتی این امر موید ایجاد ضرورت مجموعه ای است که زمینه ساز این باروری باشد .
ایجاد یک مرکز علمی – آموزشی با نظر به مبحث تکنولوژی آموزشی می تواند به عنوان الگوی کلی , زمینه ساز توسعه روشهای بهینه و پویای آموزشی در سطح وسیعی از سیستم آموزشی باشد.
عرصه آموزش باید به گونه ای باشد که :
دانش آموز از رفتن به آنجا لذت ببرد, از فضای سبز به شکل علمی بهره گیرد , جایگاه دانش آموز بر زمینه پژوهش استوار گردد , محقق بار آید .
اهداف :
- ایجاد بستری مناسب , جهت تغییر نگرش نسبت به تعلیم و تربیت .
- ایجاد عرصه ای علمی – آموزشی ویژه دانش آموزان که طبیعت و پدیده های علمی , بستر اصلی این فضا می باشد .
- ایجاد عشق به فراگیری در کودکان و نوجوانان به واسطه تشویق آنان به اکتشاف , خلاقیت , تصور , بیان , تحقیق و مطالعه .
- ارائه آموزش های علمی و عملی متنوع , در زمان کوتاهتر و با زحمت کمتر .
- شیرین تر ساختن تحصیل دانش و بارور ساختن اندیشه های نو با ایجاد انس با طبیعت و هستی .
- ایجاد دنیای بهتر برای کودکان .
و به طور کلی فضایی که کودکان :
محیط زندگی خود را بهتر بشناسند , به آن علاقمند شوند , در حفظ آن بکوشند , مهارت های زندگی را ضمن بازی و تحقیق در رابطه با یکدیگر بیاموزند , با زبان و آیین و دیگر هویت های فرهنگی و ارزش های معنوی جامعه آشنا شوند , آزاد و نقاد و سازنده بارآیند و هر جا باشند در سازندگی و آبادانی آنجا بکوشند .
فصل اول
مطالعات پایه
تحقیق و پژوهش :
پژوهش و تحقیق پویشی است یگانه , ولی عمل پژوهنده گذشته از آن که بر زمینه های قبلی مسبوق است , سه گونه ای از فعالیت را در بر می گیرد :
جهت یابی , یافته اندوزی و نتیجه گیری .
با این حال تعاریف زیادی برای پژوهش ارائه شده است که در عین تنوع در برگیرنده مضامین ثابتی از جمله عمل منظم , پشتکار , کشف حقیقت و دستیابی به ناشناخته ها هستند . بد نیست از معنی و مفهوم این کلمه سردر آوریم نیز در اصطلاح فن از آن تبیینی داشته باشیم .
از نظر لغت :
پژوهش درمعنای لغوی شامل جستجو , بازجویی , رسیدگی , تفحص , تحقیق , بررسی , عقاب , خبر چینی , جاسوسی , سرپرستی , احوالپرسی و تیمار آمده است و با کلماتی همچون ( بازپست , تجسس , تفحص ) , پژوهنده ( دانش پژوه , دین پژوه جویان , در حال پژوهیدن ) , پژوهشگر , پژوهیدگی و پژوهیدنی هم خانواده است .
در اصطلاح :
در اصطلاح اهل علم برای پژوهش تعاریف مختلفی ارائه شده که در ذیل به چند مورد اشاره می شود :
- پژوهش یعنی کار منظم و پیگیر در کشف و فهم , که بر نظریه ای برای تصمیم منتهی می شود .
- پژوهش عبارت است از یک عمل منظم که در نتیجه آن پاسخ هایی برای سوال های مورد نظر و مطرح شده پیرامون موضوع تحقیق بدست می آید .
- پژوهش مجموع فعالیت های منطقی است که هدف آن کشف حقیقت یا رسیدن از علم اندک به علم بیشتر است که از طریق آن می توان درباره مفاهیم ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آنها شناخت لازم را کسب کرد .
در این فرآیند از چگونگی گرد آوری شواهد و تبدیل آنها به یافته ها تحت عنوان روش شناسی یاد می شود .
ضرورت های پژوهش :
اصولا در عصر ما زشت و زیبا بهم آمیخته است و حق و باطل در کنار هم و گاهی به جای یکدیگر است و بسیاری از معروف ها , منکر و منکرات معروف شمرده
می شوند . برای بهره برداری از این امور و دستیابی به حقایق خالص و پاک , تحقیق و پژوهش ضرورت دارد . ضرورت تحقیق تنها از یک دید و نظر مورد بحث نیست که جهات گوناگونی آن را تایید می کنند , در زیر برخی از آن موارد به اختصار توضیح داده می شود .
از نظر علمی :
- تحقیق مایه حیات علم است , درسایه آن حیات علمی گسترش یافته و پر شاخ و برگ می شود .
- تحقیق و پژوهش علم را زیاد می کند و بدون آن نازایی و حتی مرگ علمی پدید
می آید .
- چه بسیارند اصول و قوانین و حتی نظریاتی که در سایه پژوهش مقطع می گردند و یا در اثر دستکاری و رفع حشوها و زوائد ارزش جدیدی پیدا می کنند.
درجنبه های مکتب شناسی تحقیق از این بابت فوق العاده ضرورت دارد زیرا که
پای بندی مردم به مکاتب و مذاهب مختلف سبب آن می شود که مشی ها و شیوه های خاصی در زندگی پدید آمده و اعمال گردد . و راهها جدا از هم و تفرقه ها زیاد
می شود .
حقایق مکاتب همه وقت آشکارنیستند , گاهی در اثر جهل ها , غرض ورزی ها یا دخالت های دست های آلوده حق و باطل در هم آمیخته شده و سنگریزه ها به صورت جواهر قالب می خورند و ظاهر بینان به زرق و برق سنگریزه ای توجه می کنند .
فواید پژوهش :
در جنبه فردی :
پژوهش میل به کنجکاوی در انسان را کامیاب می کند . وقایع و جریاناتی را که در گذشته اتفاق افتاده و مورد نیاز امروز آدمی است در اختیار می گذارد . روان آدمی را شاد ساخته و او را اقناع می کند .
پژوهش آدمی را از وقوع جریانات ناخواسته آگاه می نماید .
اظهار نظر محقق را در امری دقیق , علمی و امکان وصول او را به حقیقت قطعی تر می سازد .
در جنبه اجتماعی :
پژوهش کلید رشد ملت هاست و این رشد در هر زمینه ای که مورد نظر باشد از سیاست و اقتصاد گرفته تا فرهنگ و اخلاق , حتی جنگ و صلح , صنعت و غیره باید از کانال بررسی ها و پژوهش ها رد گردد.
تحقیق به ملتی نشان می دهد که چه شرایط و اوضاعی است . چه سرمایه ها و امکاناتی را واجد است و یا باید چه شرایط و امکاناتی را واجد باشد .
درجنبه فرهنگی :
این فایده را دارد که فرهنگ جامعه ای را ارزیابی کند و افکار متنوع و موجود را از غربال های گوناگون گذرانده و صحت و ارزش ابعاد آن را معین کند .
درمی یابد که دانش موجود در جامعه تا چه حد استقراضی و عاریتی و به چه میزان در خوربهره گیری و عمل است ؟
چگونه باید گسترش یابد ؟
و بر اساس چه مشی و روشی باید باشد ؟
تحقیق می تواند ما را به ادبیاتی سازنده که زمینه ساز آداب و رسومی باشد توجه دهد , بنیان برخی از ارزش ها را عوض کند و بنایی نو و تازه در این زمینه ایجاد نماید .
پژوهش زمینه ساز اطلاعات و اختراعات گوناگون و کشف و بروز خلاقیت هاست . هنرها و ارزش ها درسایه آن قابلیت ادامه حیات ارزنده پیدا کرده و مسائل آنها به همان گونه که هستند و باید باشند , شناخته و معرفی می گردند .
اهداف و مقاصد پژوهش :
پژوهش عملی است استوار که هدفی را تعقیب کرده و محقق را به اتحاد و ادامه روش ها و فنونی وا می دارد که امر وصول به هدف در سایه آن ممکن و تسریع می گردد .
داشتن هدف این فایده را دارد که جلوی بسیاری از بیهوده کاری ها , اتلاف وقت ها و سرگردانی ها را می گیرد و زاویه دید و جهت تلاش محقق معین می شود .
هدف موجب انتخاب روش است و بر اثر آن معلوم می گردد چه سرمایه گذاری ها برای دستیابی به مقصدی معین از نظر مادی و غیر مادی ضروری است .
رابطه علم و تکنولوژی با پژوهش :
علم چون گذشته زاده بارقه ناگهانی بلوغ یا اندیشه یک یا چند دانشمند محدود نیست , بلکه کوششی آگاهانه , منظم و در عین حال نهادی سازمان یافته است تا بتواند نسبت به مسئله یا دشواری ذهنی گره گشا باشد.
چنین خصلتی علم را با دیگر نهاد ها و ارزشهای اجتماعی پیوندی مستحکم می زند . به همین دلیل امروزه در بیشتر کشورها سازمان هایی ویژه مشغول به کار هستند . سازمان هایی که تولید و انتقال علم را بر دوش گرفته اند . نهاد ها و سازمان هایی که فرآورده های آن را مصرف می کنند و بسیاری دیگرکه غیر مستقیم زمینه ها , ابزارها و شرایط رشد علم را فراهم می سازند .
بی تردید توسعه کمی و کیفی جوامع , همگی مرهون تصمیم سازی و تصمیم گیری ها و پایه تحقیقات علمی است . از این رو مدت ها این نظر و تلقی حاکم بوده است که نوآوری های تکنولوژیک از درون خود پیشرفت های علمی و یا گاهی اوقات در تحقیقات پایه ای کنجکاوانه نشات می گیرند .
به عبارت دیگر روند و جهت پیشرفت علوم و تحقیقات تا حدود زیادی تابع عوامل درونی است .
