مقاله نقد سیاست های اوپک pdf
نوشته شده به وسیله ی علی در تاریخ 95/6/15:: 5:23 عصر

مقاله نقد سیاست های اوپک pdf دارای 43 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله نقد سیاست های اوپک pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله نقد سیاست های اوپک pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله نقد سیاست های اوپک pdf :
این مقاله به تحلیل سیاست هاى سازمان کشورهاى صادرکننده نفت (اوپک) با توجه به قیمت گذارى نفت، استفاده از نفت و گاز، محیط زیست و گفت و گو میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان مى پردازد. در این گفتار به نقص ها و کمبودهاى موجود در این سیاست ها توجه شده است و پیشنهادهایى براى مؤثرتر و مفیدتر ساختن این سیاست ها، نه تنها براى اوپک که براى کل صنعت بین المللى نفت، ارائه شده است.
الف- سیاست قیمت گذاری نفت
یکى از عوامل اصلى که به ایجاد سازمان کشورهاى صادرکننده نفت ( اوپک ) در سال 1960 منجر شد، بهاى نسبتاً پایین نفت بود که پیش از شکل گیرى این سازمان به حدود 5/1 دلار در هر بشکه رسیده بود. تا سال 1973، صنعت بین المللى نفت زیر سلطه یک کارتل نفتى متشکل از هفت شرکت مهم نفتى بود. این هفت شرکت بزرگ نفتى را «هفت خواهران» مى نامیدند و عبارت بودند از : استاندارد اویل نیوجرسى ؛ استاندارد کمپانى نیویورک ؛ استاندارد کمپانى کالیفرنیا ؛ تگزاکو ؛ گلف ؛ رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم. این شرکت ها با امضاى قراردادهایى با برخى از کشورهاى خاورمیانه توانستند در صنعت بین المللى نفت تاثیر چشمگیرى برجاى نهند. این تأثیرگذارى دو دلیل عمده داشت:
ادغام عمودی: شرکت هاى نفتى یادشده، مسئولیت تمام مراحل مختلف صنعت نفت را برعهده داشتند. آنها خود کار کاوش، حفاری، تولید، حمل و نقل، تصفیه، توزیع و بازاریابى فرآورده هاى نفتى را انجام مى دادند.
ادغام افقی: این شرکت هاى نفتى در قالب کنسرسیوم هایى در بسیارى از کشورهاى مهم تولیدکننده نفت، به ویژه کشورهاى خاورمیانه، فعالیت مى کردند. این کارتل نفتى به دو دلیل یاد شده قادر بود بر تولید جهانى نفت و قیمت هاى بین المللى آن تأثیرگذار باشد. با آن که اوپک در سال 1960 شکل گرفت تا از منافع کشورهاى تولیدکننده نفت در بازار جهانى نفت دفاع کند، تا پایان سال 1973 نتوانست به چنین توانى دست یابد.
در فاصله سال هاى 1973 تا 1986 سیاست اوپک حمایت از قیمت پایه این سازمان، قیمت نفت سبک عربستان سعودى (Arabian Light) بود. از آن جا که این نفت پایه به کشور عربستان سعودى به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده نفت اوپک تعلق داشت، ریاض مسئولیت یافت تا نقش تولیدکننده توازنگر را ایفا کند و از قیمت این نوع نفت خام در بازارهاى بین المللى دفاع کند. عربستان سعودى تا سال 1986 همچنان به دفاع خود از این قیمت پایه ادامه مى داد. این کشور با تغییر میزان تولید خود به این مهم مبادرت مى ورزید، اما عربستان سعودى در سال 1986 دریافت که سهم این کشور از بازار نفت به شدت کاهش یافته است؛ به گونه اى که تولید روزانه ده میلیون بشکه در سال 1980، به 6/3 میلیون بشکه در سال 1985 کاهش یافته بود. بنابراین، عربستان سعودى در سال 1986 این سیاست را کنار گذارد و به جاى آن به دفاع از سهم خود در بازار نفت روى آورد. در نتیجه این تغییر سیاست بود که بهاى نفت اوپک که در سال 1981 به 51/32 دلار در هر بشکه رسیده بود، در سال 1986 به 53/13 دلار در هر بشکه کاهش یافت.
در نتیجه درآمدهاى نفتى اوپک از 260 میلیارد دلار در سال 1981 به 76 میلیارد دلار در سال 1986 کاهش یافت. اوپک در سال 1982 سیاست تعیین سهم تولید براى هر یک از اعضا را آغاز کرد که هدف از آن حفظ قیمت در محدوده اى معین از طریق کنترل عرضه آن بود. بر اساس سیستم سهمیه بندى در اوپک، هر یک از کشورهاى عضو این سازمان باید در سطح معینى نفت تولید مى کردند تا از این طریق بتوان عرضه کلى نفت به بازارهاى جهانى را محدود کنند و بهاى آن در این بازارها را تحت تأثیر قرار دهند، اما این سیاست نتوانست به اوپک کمک کند تا از افت شدید قیمت ها در سال 1986 جلوگیرى کند، زیرا بیشتر کشورهاى عضو این سازمان سهمیه بندى تعیین شده را رعایت نمى کردند.
در چند سال اخیر، اوپک موافقت کرده است که از محدوده قیمتى 22 تا 28 دلار براى هر بشکه نفت حمایت کند و از نظام و سیاست سهمیه بندى خود براى حفظ قیمت نفت در این محدوده استفاده کرده است. با این حال، محدوده قیمت ارائه نداده و توضیح نداده است که آیا تعیین محدوده قیمت 22 تا 28 دلار مبتنى بر یک مطالعه علمى بوده است؟ همچنین اوپک مشخص نکرده است که آیا در تعیین این سقف قیمت برخى عوامل ویژه مدنظر قرار گرفته اند؟ به بیان دیگر، به نظر مى رسد محدوده قیمتى که اوپک از آن دفاع مى کند، اتفاقى و بدون مطالعه تعیین شده است. بنابراین، اوپک از سال 1973 (آغاز تاثیر گذارى این سازمان بر قیمت هاى نفت) تاکنون، همواره تلاش هاى خود را حول تعیین قیمت نفت در بازار متمرکز کرده است.
چنین سیاست هایى از عوامل زیر غفلت کرده یا آنها را کاملاً نادیده گرفته اند: – نفت سرمایه اى پایان پذیر است. بر اساس «بررسى آمارى بریتیش پترولیوم» نسبت ذخایر نفتى جهان به میزان تولید نفت در سال 2003 حدود 41 سال بود.
– نفت کالایى راهبردى است و ارزش بسیار بالایى در زندگى روزمره دارد. به بیان دیگر، نفت مستقیم و غیرمستقیم به تولید تمام کالاها و خدمات کمک مى کند.
– به دلایل یادشده، نفت کالایى با ارزش است و باید آن را براى اهداف ارزشمند به کار برد و از هدر دادن آن پرهیز کرد. سیاست هاى کوتاه مدت اوپک به نوسان هاى مستمر در بهاى نفت این سازمان منجر شده که گاه بسیار چشمگیر بوده است. این سیاست ها ى کوتاه مدت به نوسان مستمر درآمدهاى نفتى این سازمان نیز انجامیده است که به نوبه خود تاثیرهاى منفى بر توسعه اقتصادى کشورهاى عضو اوپک بر جاى گذاشته است. آنچه در سال 1986 روى داد، این موضوع را به خوبى ثابت مى کند. اوپک باید سیاست قیمت گذارى دراز مدت را به کار ببندد و در این زمینه نه تنها به عوامل یاد شده، که به عوامل زیر نیز توجه کند:
– اوپک داراى منابع عظیم نفت و گاز است و کشورهاى عضو این سازمان مى توانند با هزینه اى نسبتاً پایین نفت و گاز تولید کنند. اوپک باید استفاده از این منابع را به حداکثر برساند. براى مثال، در پایان سال 2003، میزان ذخایر نفتى اوپک 77 درصد کل ذخایر نفتى جهان را تشکیل مى داد.
– کشورهاى عضو اوپک هنوز کشورهاى در حال توسعه هستند که به درآمدهاى حاصل از صادرات نفت نیاز دارند (این درآمدها به شکل ارز خارجى است). آنها از درآمدهاى فروش نفت براى واردات کالاها و خدمات مورد نیاز براى توسعه اقتصاد خود استفاده مى کنند. پایین بودن نسبى قیمت نفت سبب بى ثباتى اقتصادی، اجتماعى و حتى سیاسى در این کشورها خواهد شد.
– قدرت خرید کشورهاى عضو اوپک که از محل فروش نفت به دست آمده است، اهمیت فراوان دارد. به بیان دیگر، باید به قیمت واقعى نفت سازمان اوپک در بازار بین المللى با توجه به تورم وارد شده به کشورهاى عضو و کاهش ارزش دلار آمریکا در برابر سایر ارزهاى عمده توجه شود.
– سرمایه گذارى هاى اوپک در صنعت نفت
همچنین باید به سایر عوامل بین المللى نیز توجه داشت :
– تاثیر افزایش بهاى نفت بر اقتصاد جهانى ؛
– سرمایه گذارى لازم در صنعت بین المللى نفت در آینده و بازده کافى آن؛
– هزینه اکتشاف منابع جدید نفت براى جانشینى منابع مصرف شده؛
– تأثیر استفاده از نفت بر محیط زیست؛
– حفظ و نگهدارى نفت و استفاده بهینه از آن؛
– در دسترس بودن سایر منابع انرژى و هزینه هاى روى آوردن به این منابع. در بسیارى موارد، هنوز استفاده از نفت مقرون به صرفه تر است و در برخى موارد نیز هیچ منبع انرژى نمى تواند جانشین نفت شود؛
– مالیات گذارى بر فرآورده هاى نفتى در کشورهایى که قدرت هاى اقتصادى بزرگ جهان محسوب مى شوند.
براى آن که سیاست قیمت گذارى دراز مدت نفت در سازمان اوپک موفقیت آمیز و واقع گرایانه باشد، باید آن را بر مطالعات علمى درون سازمان، مبتنى ساخت. البته باید توجه داشت که این سیاست باید پس از مشورت کامل با کشورهاى مصرف کننده نفت و شرکت هاى نفتى بین المللى بزرگ به کار گرفته شود. چنین سیاستى مى تواند به اوپک کمک کند تا از قیمتى براى نفت حمایت کند که منافع کشورهاى عضو اوپک را حفظ و عرضه نفت به کشورهاى مصرف کننده را تضمین کند، سود کافى و منطقى براى شرکت هاى نفتى بین المللى به دنبال داشته باشد و هم زمان این اطمینان را ایجاد کند که نفت براى نسل هاى بعدى نیز وجود خواهد داشت.
ب- سیاست استفاده از نفت و گاز
با آن که کشورهاى عضو اوپک منابع عظیم نفت و گاز دارند، این کشورها به طور کامل به استفاده بیشینه از این منابع براى کسب سود بیشتر و افزایش ارزش فرآورده هایى که تولید و صادر مى کنند، نپرداخته اند. در این زمینه اوپک از بهره بردارى کامل از دو صنعت مهم، یعنى صنعت پتروشیمى و صنعت پالایش نفت، غفلت کرده است.
صنایع پتروشیمی
منابع نفت و گاز کشورهاى عضو اوپک در مقایسه با دیگر کشورهاى جهان بیشتر و استخراج آنها بسیار کم هزینه تر است. با این حال، کشورهاى عضو این سازمان، به جز عربستان سعودی، نتوانسته اند به اندازه کافى صنایع پتروشیمى ایجاد کنند تا از نفت و گاز به عنوان ماده خام استفاده کنند. «شرکت صنایع پایه سعودی» نمونه اى عالى از نحوه افزایش استفاده از منابع طبیعى بومى در یک کشور تولیدکننده نفت است. از فرآورده هاى پتروشیمى مى توان براى تولید مواد خام مورد نیاز بسیارى از صنایع که امکان ایجاد آنها در کشورهاى اوپک وجود دارد، استفاده کرد که به نوبه خود بنیان صنعتى کشورهاى عضو این سازمان را ارتقا خواهد بخشید.
کشورهاى عضو اوپک مى توانند انواع فرآورده هاى پتروشیمى را تولید و صادر کنند. این کشورها در مقایسه با دیگر کشورهاى جهان یک مزیت نسبى دارند و به آسانى مى توانند در بازارهاى بین المللى به رقابت بپردازند، به شرط آن که محدودیت هاى وارداتى مانع از صادرات این فرآورده ها نشود. در این زمینه اوپک حتى مى تواند با کشورهاى مختلفى که واردکننده فرآورده هاى پتروشیمى هستند، به ویژه کشورهاى صنعتى مذاکره کند و با استفاده از ظرفیت هاى سازمان تجارت جهانى محدودیت هاى وارداتى را از میان بردارد. در واقع، اوپک مى تواند به مصرف کنندگان عمده نفت نشان دهد به نفع آنهاست که فرآورده هاى پتروشیمى را از کشورهاى عضو این سازمان وارد کنند تا آن که خود با صرف هزینه هاى بالا به تولید این محصولات در داخل کشور خود اقدام کنند. موفقیت کشورهاى اوپک در نگاه داشتن بهاى نفت در سطحى بالا به کشورهاى عضو این سازمان کمک خواهد کرد صنایع پتروشیمى خود را گسترش دهند زیرا :
– این کار درآمدهاى نفتى این کشورها را افزایش و از این رهگذر سرمایه گذارى در صنایع پتروشیمى را گسترش مى دهد.
– این کشورها مى توانند مواد خام ( نفت و گاز ) را با قیمتى نسبتاً اندک در داخل کشور تولید کنند و به همین دلیل افزایش بهاى نفت و گاز در بازارهاى جهانی، قدرت رقابت کشورهاى عضو اوپک را افزایش خواهد داد.
پالایش نفت
کشورهاى عضو اوپک نتوانسته اند صنایع پالایشگاهى خود را گسترش دهند. کشورهاى عضو اوپک براى پاسخ گویى به نیازهاى داخلى خود به ایجاد پالایشگاه مبادرت مى ورزند و به ساخت پالایشگاه براى گسترش صادرات فرآورده هاى نفتى توجهى ندارند. در این حوزه نیز، کشورهاى عضو اوپک که از ذخایر عظیم نفت و گاز بهره مند هستند، از امتیازهاى خود در این زمینه استفاده نکرده اند و براى ساخت پالایشگاه ها و تولید فرآورده هاى نفتى به منظور پاسخ گویى به نیاز داخلى و صدور این محصولات به بازارهاى خارجى استفاده نکرده اند. براى مثال، قدرت پالایش نفت اوپک در سال 2002 میلادى 9 میلیون بشکه در روز بود که معادل تنها 11 درصد از کل پالایش روزانه نفت در جهان است.
کشورهاى اوپک براى آن که بتوانند ارزش افزوده فرآورده هاى تولیدى خود را بالا ببرند، باید از صادرات نفت خام فاصله بگیرند و در عوض تولید و صادرات فرآورده هاى نفتى را افزایش دهند.
ادغام عمودى
اوپک باید از تمام بخش هاى صنعت نفت سود ببرد. سازمان اوپک و به ویژه کشورهاى عضو این سازمان که در کناره هاى خلیج فارس واقع هستند، مى توانند سرمایه گذارى هاى لازم را انجام دهند و ادغام عمودى را در صنعت نفت به کارببندند. این به معناى آن است که این کشورها باید هم از لحاظ داخلى و هم از لحاظ بین المللی، خود را در قبال کاوش، توسعه، حمل و نقل، پالایش، توزیع و بازاریابى نفت و گاز مسئول بدانند. ادغام عمودى یکى از روش هایى بود که «هفت خواهران» به آن روى آوردند تا از این رهگذر بتوانند منافع خود را به حداکثر برسانند.
هفت خواهران این روش را به طور خاص در کشورهاى خاورمیانه، به ویژه پیش از ملى شدن صنایع نفت در این کشورها، اعمال کردند. آنها با روى آوردن به این روش توانستند صنایع نفت این کشورها و کل صنعت بین المللى نفت را در اختیار بگیرند تا بتوانند از این رهگذر از کلیه مراحل صنعت نفت سود برند. کشورهاى خلیج فارس به جاى آن که مبالغ هنگفتى از درآمدهاى نفتى خود را در بانک هاى آمریکا و اروپا ذخیره کنند، مى توانند از این پول در زمینه سرمایه گذارى داخلى و بین المللى در صنایع نفت و گاز استفاده و از منابع نفت و گاز خود بهره بردارى کنند و ارزش افزوده تولیدات و صادرات خود را بالا ببرند. کشورهاى مهم تولیدکننده نفت در خلیج فارس باید ناوگان کشتى هاى نفت کش مخصوص خود را داشته باشند. این کشورها همچنین مى توانند پالایشگاه هاى خود را افزایش و در آن کشورها تاسیسات پالایشگاهى و توزیع نفت به وجود آورند.
اوپک و محیط زیست
استفاده از نفت، تاثیرهاى منفى بر محیط زیست نهاده و آن را آلوده کرده است. از آن جا که اوپک مهم ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در جهان است، باید به همراه کشورهاى مصرف کننده و شرکت هاى نفتى بین المللى تلاش کند راه حلى براى مشکلات زیست محیطى بیابد.
همایش ها و سمینارهاى بین المللى بسیارى درباره این موضوع برگزار شده است، ولى تاکنون هیچ راهکار جدى براى اطمینان یافتن از این که پول کافى براى سرمایه گذارى در این زمینه اختصاص مى یابد، ارائه نشده است. باید راه حل هاى علمى و عملى در این زمینه ارائه شود و این اوپک است که وظیفه دارد در این زمینه نقش رهبرى را ایفا کند. از آن جا که اوپک بزرگ ترین سازمان تولیدکننده نفت است، به نفع این سازمان است که تلاش هاى خود را با تمام طرف هایى که در صنعت بین المللى نفت نقش دارند، هماهنگ کند تا از این طریق بتواند تاثیرهاى منفى استفاده از نفت بر محیط زیست را کاهش دهد. افزون بر این، وفق دادن هر چه بیشتر مصرف نفت با محیط زیست به نفع اوپک است، زیرا این سازمان بزرگ ترین منابع نفت در جهان را در اختیار دارد و به ترغیب تقاضا براى نفت نیازمند است. همچنین به نفع بشر امروز و نسل هاى آینده است که هواى زمین سالم تر و پاک تر باشد. اگر اوپک با مصرف کنندگان نفت و شرکت هاى بین المللى نفتى همکارى کند، مى تواند به این مهم جامه عمل بپوشاند.
گفت و گوى تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت
از آن جا که نفت محصولى راهبردى و جهانى است و بر زندگى روزمره مردم مناطق مختلف جهان تأثیر مى گذارد، اوپک به عنوان یک سازمان مهم تولیدکننده و صادرکننده نفت، باید نقشى پیشرو در سازمان دهى گفت و گویى موثرتر و سودمند با مصرف کنندگان ایفا کند. در این گفت و گو باید شرکت هاى نفتى بین المللى نیز حضور داشته باشند. موضوع هاى مورد بحث در این گفت و گو مى توانند شامل موارد زیر باشند:
– قیمت هاى بین المللى نفت و تأثیر آنها بر اقتصاد جهانی؛
– تأثیر استفاده از نفت بر محیط زیست جهانی؛
– سرمایه گذارى هاى حال و آینده در صنعت بین المللى نفت؛
– قدرت خرید ناشى از درآمدهاى حاصل از فروش نفت؛
– مالیات گذارى بر برخى از فرآورده هاى مهم نفتى در کشورهاى عمده مصرف کننده نفت؛
– امنیت عرضه و تقاضاى نفت.
در زمینه گفت و گو میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت، همایش ها و سمینارهاى متعددى برگزار شده است. افزون بر این، پیش تر موسسه اى در عربستان سعودى ایجاد شده است که وظیفه پیگیرى این موضوع را برعهده دارد. با این حال، این موضوع هنوز چندان جدى گرفته نشده است و اگر بحث هاى جامع و مطالعات علمى درباره تمام مسائل یاد شده، انجام نشود و راهکار مناسب براى به کارگیرى نتایج این بحث ها و مطالعات ارائه نشود، تمام این تلاش هاى ارزشمند به هدر خواهند رفت.
به نفع اوپک است که نقشى محورى در این گفت و گو ایفا کند و خواسته هاى خود را به ویژه در زمینه بهاى نفت که خواسته هایى به حق هم هستند، مطرح کند. همچنین به نفع تمام کشورهاى تولیدکننده نفت، کشورهاى مصرف کننده نفت و شرکت هاى نفتى بین المللى و نسل هاى آینده است که نفت به شکل علمى تولید، استفاده و ارزش گذارى شود تا براى همگان سودمند باشند.
سرانجام این که اوپک باید به خاطر داشته باشد که نفت کالایى راهبردى است و اهمیت جهانى دارد. اوپک وظیفه و تعهد دارد و در همین حال به نفع این سازمان است که به عنوان یک سازمان نفتی، نقشى فعال در عرصه بین المللى نفت ایفا کند و سیاست هایى را به کارگیرد که نه تنها براى کشورهاى عضو این سازمان که براى کل جامعه جهانى مفید باشد. اکنون هنگام آن فرا رسیده است که اوپک از کاربست سیاست هاى کوتاه مدت دست بردارد و به اجرا کردن سیاست هاى دراز مدت روى آورد.
ایران نامزد دبیرکلی اوپک شد :
دبیرکل مسوول اجرای تصمیمات، ایران هادی نژاد حسینیان، معاون امور بین الملل وزارت نفت را به عنوان نامزد دبیرکلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت – اوپک – معرفی کرده است. کشورهای کویت و ونزوئلا نیز برای احراز این پست نامزدهای خود را معرفی کرده اند. نشست وزیران عضو سازمان کشورهای تولید کننده نفت که روز چهارشنبه دوم مهر (24 سپتامبر) در وین تشکیل می شود، علاوه بر بررسی وضعیت بازار نفت، انتخاب دبیرکل جدید را نیز در دستور کار خواهد داشت.اعضای اوپک در این نشست، تحولات بازار نفت و انتخاب نوزدهمین دبیرکل اوپک را بررسی می کنند.، یک روز پیش از آغاز نشست رسمی اوپک، کمیته نظارتی بازار، که ریاست آن را بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران بر عهده دارد، به بررسی وضعیت بازار نفت خواهد پرداخت.تحولات قیمت جهانی نفت، سطح تولید کشورهای عضو، وضعیت عرضه و تقاضا از جمله مباحث مورد بررسی این کمیته است و نتایج کار کمیته برای تصمیم گیری به نشست رسمی وزیران اوپک ارایه خواهد شد.
نامزدهای دبیرکلی:
فواد روحانی از کارشناسان نفتی ایران نخستین دبیرکل اوپک بود اما تلاش جمهوری اسلامی برای استفاده از حق خود برای معرفی دبیرکل در دهه 1980 با شکست مواجه شدقرار است اعضای اوپک در باره سه نامزد معرفی شده برای دبیرکلی تصمیم گیری کند.هادی نژاد حسینیان از ایران، عدنان شهاب الدین مدیر بخش تحقیقات دبیرخانه اوپک از کشور کویت، و الوارو سیلوا کالدرون، دبیر کل فعلی اوپک از کشور ونزوئلا، نامزدهای دبیرکلی این دوره هستند.چهل و دو سال بعد از تشکیل اوپک ایران در حالی هادی نژاد حسینیان را برای دبیرکلی اوپک نامزد کرده است که به نظر می رسد وی شانس اندکی برای انتخاب شدن داشته باشد.رایزنی های انجام شده نقش تعیین کننده ای در انتخاب دبیرکل دارد اما صدور قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی امکان انتخاب نامزد ایران را به شدت کاهش داده است.از سوی دیگر، نامزدهای معرفی شده از سوی کویت و ونزوئلا، چهره های شناخته شده ای در اوپک هستند و از نفوذ بالایی در میان اعضا برخوردارند. نامزد پیشنهادی کویت مدیر بخش تحقیقات دبیرخانه اوپک و الوارو سیلوا کالدرون نامزد معرفی شده ونزوئلا دبیر کلی فعلی اوپک هستند و رقبای قدرتمندی برای آقای نژاد حسینیان به حساب می آیند.
در مقابل، آقای نژاد حسینیان تجربه وزارت صنایع سنگین و نمایندگی ایران در سازمان ملل را در کارنامه دارد و از سال 1381 معاون بین الملل وزارت نفت بوده است.وی رشته مهندسی راه و ساختمان را در ایران به اتمام رسانده و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را از دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا دریافت کرده است. سازمان اوپک چهاردهم سپتامبر سال 1960 با حضور ایران، عراق، کویت، عربستان و ونزوئلا در کنفرانس بغداد تشکیل شد که قطر نیز به عنوان ناظر در آن شرکت داشت. اما بعدها کشورهای الجزایر، امارات، قطر، لیبی، نیجریه، اندونزی، اکوادور و گابن نیز به این سازمان پیوستند هرچند گابن و اکوادور در دهه 1980 سازمان را ترک کردند.در اولین دوره فعالیت اوپک، دکتر فواد روحانی، کارشناس ایرانی و از شخصیت های موثر در تاسیس اوپک، سمت دبیرکلی را از سال 1961 تا 1964 برعهده داشت.
انتخاب دبیرکل در ابتدا بر اساس الفبا و بعدها تاریخ پیوستن به اوپک تعیین شده بود و در سال 1983که همه اعضا یک بار دبیرکلی را تجربه کرده بودند، دوباره نوبت ایران رسید.اما در این زمان، وقوع انقلاب سال 1979 شرایط سیاسی را به کلی تغییر داده و ایران نیز درگیر جنگ با کشور همسایه عراق، یکی دیگر از اعضای موسس اوپک، بود.مخالفت کشورهای عرب عضو اوپک، به خصوص عراق، ایران را از دستیابی به این سمت محروم کرد و این محرومیت هنوز ادامه دارد.از سال 1994 ایران چند بار حسین کاظم پور اردبیلی را برای تصدی سمت دبیرکلی معرفی کرده اما کشورهای عضو با انتخاب وی مخالف بوده اند.برخی کارشناسان معتقدند اعضای اوپک خطر دبیرکلی ایران را نخواهند پذیرفت زیرا دبیرکلی ایران به پیچیده تر شدن اوضاع اوپک و حساس شدن کشورهای غربی و آمریکا نسبت به سازمان منجر خواهد شد. به عقیده این کارشناسان، آینده نفتی عراق نیز هنوز روشن نیست و دبیر کلی ایران می تواند مساله را بغرنج تر کند و بر ابهامات کنونی در مورد وضعیت اوپک بیفزاید. برخی کارشناسان معتقدند اعضای اوپک خطر دبیرکلی ایران را نخواهند پذیرفت زیرا دبیرکلی ایران به پیچیده تر شدن اوضاع اوپک و حساس شدن کشورهای غربی و آمریکا نسبت به سازمان منجر خواهد شد.
خبرهای گوناگون از دنیای نفت
نظمنوین نفتی
عربستانسعودی اخیرا حمایت از روند قیمتگذاری اوپک را قطع کرده و رضایت خود را در زمینه بهای نفت به ازای هر بشکه 35 دلار اعلام کرد. این امر میتواند حاکی از آن باشد که عربستان عدم توانایی خود را در خصوص افزایش تولید اضافی پذیرفته است. اوپک اعلام کرد حتی با قیمتهای بالاتر و سرمایهگذاری بیشتر هم رشد جهانی تولید نفت به کندی صورت میگیرد و این امر کارایی سیاست افزایش تولید را مورد تردید قرار میدهد. در سالهای اخیر عربستان برای حفظ سطح تولید خود به سیاست تزریق آب و حفاری که به اصطلاح به آن «شیشهشور» گفته میشود، متوسل شده است. اینکه قیمت نفت به کجا میرود، فقط یک سوال معمولی نیست. رشد اقتصادی آینده آمریکا وابسته به تولید تضمینشده، دستیافتنی و فراهمشدنی انرژی است.
اوپک خلع سلاح شد
قیمت نفت سبک ایران به بیش از 40 دلار رسیده و نفت سنگین حدود 38 دلار فروخته میشود. رشد متوسط 5 درصد اقتصاد جهانی از یک سو و محدودیت پالایشگاههای نفتی به دلیل سرمایهگذاری کم در دهه 80 و 90 دست به دست هم داده تا تقاضای طلای سیاه را بالا ببرد. در کنار افزایش تقاضا بیثباتی در منطقه خاورمیانه بهعنوان مهمترین منطقه تولید نفت، ناامنی در عرضه نفت را به رخ میکشد. در این میان اوپک که همیشه با تنظیم میزان تولید خود بازار را تعادل میبخشید و قیمت را در حد مناسب برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان نفت حفظ میکرد، قدرت کنترل خود را از دست داده است. کشورهای عضو اوپک همواره به دنبال کسب درآمد بودهاند. در واقع این گروه هرگز نتوانسته جدای از بحث در آمد به دنبال به دست گرفتن افسار بازار بینالمللی نفت باشد.
درآمدی بر مدلسازی بازار جهانی انرژی اوپک
از نظر تجزیه و تحلیل اقتصادی، مسئله مهم در بازار نفت، کششهای عرضه و تقاضای آن است. کششهای تقاضا بهوسیله عوامل قیمتی و درآمدی تعیین میشوند و اصول بازار نفت را تشکیل میدهند. وجود کالایی به نام نفت با ضریب اهمیت بسیار، باعث شده که الگوسازی کلان در سطح ملی و فراملی، برای کشورهایی که با مسئله نفت (بهصورت تقاضا یا عرضه) و سایر انرژیهای مرتبط با آن مواجهاند، نیاز به تعدیلات و تحولات اهمیتی جدی و اساسی یابد. توجه به این تغییرات اساسی به تفکیک الگوهای ملی و بینالمللی شایان توجه است.
نبض اقتصادی جهان در دست طلای سیاه
علیرغم توافق اوپک مبنی بر افزایش سهمیه تولید، قیمت نفت همچنان افزایش مییابد، بهنظر میرسد جنگ عراق، حملات تروریستی احتمالی به تاسیسات نفتی عربستان و نگرانی از تاخیر انتقال نفت از بزرگترین صادر کننده روسیه، یوکاس دلایلی برای ادامه نوسان قیمتها باشد. این نوسانات، اقتصاد بسیاری از کشورهای وابسته به این منبع انرژی را دستخوش دگرگونیهای غیر منتظرهای کرده است. اعضای اوپک میخواهند تولید نفت خود را به بالاترین سطح از زمان دومین شوک نفتی که متعاقب انقلاب ایران روی داد برسانند. اگر تقاضای نفت همانند یک سال و نیم گذشته رشد بالایی داشته باشد، در این صورت ظرفیت مازاد تولید نفت اوپک هم جوابگو نخواهد بود و باید تا دیر نشده به فکر افزایش تولید نفت بود. به احتمال زیاد بازار نفت تا آخر سال جاری همچنان در تب و تاب خواهد بود، چرا که به احتمال خیلی زیاد اخلال در عرضه نفت عراق ادامه خواهد داشت.. اوپک اکنون به حداکثر ظرفیت تولید نفت خود رسیده و این موضوعی است که بازار نسبت به آن حساس و نگران است.
دبیرکلی اوپک و منطقه خلیجفارس
مشکل انتخاب دبیرکل اوپک همچنان پابرجاست و اجلاس 128 اوپک نیز در این راستا به نتیجهای نرسید. بهدنبال عدم توافق در انتخاب دبیرکل، وزیر نفت اندونزی و ریاست سالانه اجلاس وزارتی اوپک تا تعیین دبیرکل جدید این سمت را تصدی کرد. ایران همواره خواستار این است که دبیرکل اوپک از کشورهای خارج از منطقه خلیجفارس انتخاب شود. ولی با توجه به تغییر دیدگاههای گروه متمایل به سهم بازار به نظر میرسد واگذاری مجدد دبیرکلی به کشورهای خارج ازخلیجفارس توجیه قابل قبولی ندارد. از آنجایی که نقش اصلی در اوپک و بازار نفت توسط کشورهای خلیجفارس ایفا خواهد شد، شایسته است این کشورها همکاری بیشتری در این زمینه داشته باشند.
ایجاد یا عدم ایجاد ظرفیت مازاد در صنایع بالادستی نفت
افزایش ظرفیت تولیدی نفت بهشدت تحت تاثیر تقاضا و میزان رشد آتی آن است. توسعه و تقاضا و به تبع آن قیمت نفت، در طول تاریخ همواره نوسان داشته و اوپک در این رابطه فعالیتهای زیادی انجام داده است. عربستان سعودی در حال حاضر قادر به تولید 263 میلیارد بشکه نفت در روز است. سیاست نفتی این کشور مبتنی بر 5 عامل میباشد که عبارتند از: دارا بودن ذخایر عظیم نفت و توانایی تولید با هزینه کمتر، داشتن ظرفیت بازار تولید، وابستگی اقتصادی به نفت، سیستم باثبات اقتصادی و تثبیت بازار نفت.
معمـای خاورمیانه
خاورمیانه حدود 65 درصد ذخایر نفت و 40 درصد گاز جهان را در اختیار دارد. جالب است که تحولات مهم در بازار نفت با تحولات منطقه همزمان بوده است. از آنجایی که خاورمیانه نقش عمدهای در تامین نیازهای آتی نفت جهان دارد و این امر مستلزم سرمایهگذاری است، سوال اینجاست که چرا برخی مصرفکنندگان سعی در ناآرام کردن منطقه دارند؟ رقابتهای تسلیحاتی در کشورهای منطقه باعث شده هزینههای نظامی بالا رود و بهجای اینکه این هزینهها صرف سرمایهگذاری در زمینه انرژی شود، معطوف به رقابت تسلیحاتی گردد. کشورهای مصرفکننده، از سویی امنیت عرضه نفت را وظیفه اوپک میدانند و از سوی دیگر، این سازمان را متهم به دخالت در بازار نفت میکنند. ولی باید گفت اوپک در جهت ثبات بازار و امنیت عرضه برای مصرفکنندگان فعالیت میکند.
احتمال گسترش همکاریها و تشکیل سازمان همکاریهای صادرکنندگان گاز
گسترش همکاریهای اوپک با کشورهای صادر کننده گاز، باعث ایجاد نظم در روند داد و ستد گاز در کشورهای اوپک و ارتقای جایگاه سازمان در عرصه جهانی خواهد شد. تعارضات زیادی در اوپک وجود دارد که دلیل عمده آن، اندک بودن زمینههای همکاری در این سازمان است؛ در صورتی که همکاری اعضا در بخش پالایش و پتروشیمی باعث انسجام این سازمان و تقویت روابط اعضای آن خواهد شد. تاکنون هیچ بازار جهانی برای مبادله گاز وجود نداشته و این فرایند بیشتر در سطح منطقهای انجام گرفته است. در آینده از گاز برای تولید برق استفاده خواهد شد؛ زیرا کارایی بیشتر و آلایندگی کمتری دارد. صنعت گاز در عرصه بینالملل با مشکلاتی مواجه است که برخی از آنها عبارتند از: مشکل تامین مالی، عدم شفافیت قیمتها، عدم هماهنگی بین عرضهکنندگان و بازار مصرف و ;
نفت و جنگ
بهنظر میرسد که نفت انگیزه اصلی تجاوز آمریکا به عراق باشد. نگرش محافظهکاران جدید به مسئله نفت دارای 5 ویژگی است که در دهه 1980 شکل گرفت و جزیی از برنامه نابودی شوروی و خاتمه دادن به جنگ سرد شد:
1) هدف اولیه پایین آوردن قیمتهای نفت، اتحاد شوروی بود؛
2) دیدگاه تضعیف اوپک در آن دوران تا حدودی پنهان بود ولی ضداوپک بودن آشکار عراق علت اصلی برکناری صدام شد؛
3)نگرش کلان محافظهکاران جدید، بنیادگرای تجدیدنظرطلب است؛
4) آنها این قانون را که ابزارهای تجاری نباید برای مقاصد مرتبط با سیاست خارجی مورد استفاده قرار گیرند، بهطور معکوس بهکار میبرند؛
5) محافظهکاران بر این باورند که اداره منابع نفت باید خصوصی شود.
آقاینژاد حسینیان، معاون امور بینالمللی وزارت نفت طی مصاحبهای در مورد سیاستها و استراتژی ایران برای تامین منافع اعضا و در صورت دبیرکلی اوپک، احتمالات انتخاب ایران به دبیر کلی اوپک و عکس العمل کشورهای مختلف در این باره و چشم انداز بازار نفت در سال 2004 سخن گفت. وی در مورد خروج ایران از اوپک گفت: به هیچوجه صلاح نیست ایران از اوپک خارج شود، چون این هم به ضرر اوپک و هم ایران است. وی در مورد نفت عراق گفت: عراقیها با پشتکار عالی در حال بازسازی صنعت نفت هستندو ایران نیز میتواند در این زمینه به آنها کمک کند.
حتی پیش از حمله آمریکا به عراق، بسیاری از تحلیلگران اقتصادی بر این باور بودند که پس از شروع جنگ، نفت اولین قربانی خواهد بود. آنان حضور آمریکا را مقدمه تسلط کامل این کشور بر نفت عراق دانسته و نگران خروج این کشور از اوپک و کاهش بهای نفت بودند، که معادلات جدیدی را در برابر کشورهای تولیدکننده قرار میداد. در این میان، عربستان سعودی بهعنوان بزرگترین کشور تولیدکننده نفت در سازمان اوپک با چنین رویدادی بیشترین فشار اقتصادی را متحمل خواهد شد، که این موضوع میتواند به منزله کابوسی برای رژیم حاکم بر این کشور قلمداد شود.

کلمات کلیدی :